سوزن دوزی ترکمن

سوزن دوزی ترکمن

یکی از تولیدات بسیار زیبا و فوق­ العاده محبوب در میان ایرانیان سوزن ­دوزی زنان ترکمن است که معمولاً آن را با دوخت­ هایی به رنگ زرد و مشکی در نقش های پرکار و بر روی پارچه ­هایی به رنگ قرمز پخته به خاطر داریم. این هنر به نام ­هایی دیگری چون کشته و سیاه ­دوزی نیز مشهور است و طبق اسناد تاریخی پیشینه‌ آن به زمان سکاها می­رسد. نخ اصلی مورد استفاده در سوزن ­دوزی ترکمن ابریشم است، اگر چه در برخی بخش ­ها از نخ پشمی و اکرولیک نیز استفاده می­ کنند. دلیل اطلاق نام سیاه­ دوزی به سوزن­ دوزی ترکمن در واقع رنگ نخ ابریشمی است که یکی از مراحل مهم در این دوخت سنتی را شکل می­ دهد.

لایه ­بندی و شیاردوزی پارچه، سیم ­کشی برای مشخص ­کردن محدوده‌ طرح، تاباندن نخ، سیاه­ دوزی به معنای دوخت با نخ ابریشمی سیاه، الوان­ دوزی به معنای افزودن بخیه ­های رنگی روی دوخت­ های سیاه، دانه ­دوزی و سفید دوزی سایر مراحل دوخت سنتی ترکمن را شکل می ­دهد. رنگ قرمز به عنوان یک گزینش نمادین، رنگ غالب پارچه ­هایی است که زنان ترکمن آنها را با سیاه ­دوزی می­ آرایند. سایر نقوش و رنگ ­های به ­کار رفته در این هنر نیز برخاسته از باورها، آداب و رسوم و ریشه­ های فرهنگی این خطه‌ تاریخی است و هر کدام برای آنها جایگاهی نمادین و معنایی مهم دارد. نقوش در رودوزی ترکمن اصولاً هندسی و قرینه است و نخ­ ها با رنگرزی طبیعی رنگ ­آمیزی می­ شود.

کاربردهای بسیار زیادی برای دوخته ­های زنان ترکمن می­ توان برشمرد که از میان آنها روپوش کوتاه زنان (چربه)، روپوش بلند زنان (کورته)، روپوش مردان (چاکمن)، کت (چابیت) و عرق­چسن (بوروک) پوشش­ های سنتی است، علاوه بر آن امروزه از پارچه­ های رودوزی ­شده‌ ترکمن­ ها برای لبه‌ی انواع لباس ­ها، یقه، سرآستین، پیش ­سینه، دمپای شلوار، و همچنین تزیین اقلامی چون کیف و کوسن و غیره نیز استفاده می­ کنند. اوج رواج هنر سیاه­ دوزی ترکمن را مربوط به دوره‌ قاجار می­دانند و برخی از اقلام تولیدات این هنر از جمله شلوار ترکمن از دیرباز جزئی جدایی­ ناپذیر در جهیزیه‌ دختران ترکمن بوده است. از میان انواع مختلف دوخت­ های ترکمن می­توان به کوجمه، پَر، ساقه ­دوزی، قایما، دانه­دوزی و ایلمه اشاره کرد. نقوش سیاه­دوزی همگی انتزاعی هستند و معنایی نمادین دارند که برگرفته از عناصر طبیعت پیرامون هنرمند است، از جمله گل نقش، ساری ایچیان، قویموق، بورمه چیگین، قوچاق، تیرانا بورون، چاقماق و غیره. امروزه زنان در اکثر مناطق ترکمن ­نشین از جمله گنبد کاووس، بندر ترکمن، گمیشان، آق قلا، کلاله به این هنر زیبا مشغولند.

منبع : visitiran.ir/fa