سوزن دوزی ممقان آذربایجان شرقی

سوزن دوزی ممقان

ممقان­ دوزی، رودوزی معروف استان آذربایجان شرقی است. ممقان­ از توابع شهر تبریز است و از آنجا که این دوخت، به این منطقه اختصاص دارد به این نام معروف شده است. این هنر شاخه­ ای از ابریشم ­دوزی است. در مورد سابقه و زمان پیدایش این هنر نمی توان به ­طور قطعی نظر داد اما برخی پژوهشگران قدمت این هنر را بالغ بر 200 سال می ­دانند. در سوزن ­دوزی ممقان­ زمینه‌ی اصلی پارچه به وسیله‌ بخیه ­های ابریشمی رنگین پوشیده می­شود که در نتیجه‌ آن نقش ستاره‌ هشت­پر (شمسه) پدید می­ آید. مواد اولیه‌  ممقان­دوزی، نخ ابریشم و پارچه‌ی دیبت است و گاهی برای آستر کار از پارچه‌ متقال استفاده می ­شود که در این صورت کار دوام بیشتری خواهد داشت.

امروزه به دلیل در دسترس نبودن پارچه‌ دیبت، از پارچه­ های تترون، ترگال یا کِرپ نیز استفاده می­ شود. این رودوزی زیبا هنر دست زنان و دختران ممقانی است. در فرهنگ این منطقه هر دختر ممقانی باید به هنر سوزن­ دوزی مسلط باشد و همین فرهنگ شایسته سبب­ ساز رونق و رواج این هنر در این منطقه شده است. شیوه‌ دوخت این رودوزی به این شکل است که در طرح ­هایی که فرم­ های دایره مانندی دارد، مثل زیر­لیوانی یا قسمت بالای کلاه، از مرکز دایره‌ فرضی به لبه­ های محیط دایره کوک‌هایی زده می­ شود که با وصل کردن آنها به یکدیگر شمسه یا همان ستاره‌ هشت پر روی کار ایجاد می ­شود که در اصطلاح محلی به این دوخت اولیه «آی چک ماخ» (ماه کشیدن) گفته می­ شود.

از جمله کوک­ هایی که در هنر ممقان­ دوزی کاربرد دارد می­ توان به کوک دندان­ موشی که در اصطلاح محلی دکمه قزاقی نامیده می شود، زنجیره ­دوزی و دوخت ضربدری اشاره کرد. علاوه بر اینها پر کردن، حاشیه ­دوزی و جفت­ کردن از اصطلاحات دوخت قسمت­ های مختلف این رودوزی است. پس از اتمام دوخت زمینه‌ اصلی پارچه مشخص نیست. طرح شمسه تقریبا در وسط تمام کارها مشاهده می ­شود و از نقوش بته ­جقه نیز در اطراف شمسه برای طراحی استفاده می ­شود. از رنگ­ های مورد استفاده در این هنر می ­توان به سبز، قرمز، نارنجی و بنفش اشاره­ کرد. در گذشته مصرف ممقان­ دوزی برای نوعی کلاه محلی بوده است، امروزه علاوه بر کلاه برای تهیه زیرلیوانی، زیربشقابی، کوسن، کیف، کمربند، جلیقه و سالفیت (نوعی رومیزی بزرگ) نیز از این دوخت استفاده می­ شود.

منبع : visitiran.ir/fa