ترکمن دوزی گلستان

ترکمن دوزی

ترکمن ها اقوامی هستند که در استان گلستان و استان خراسان شمالی در ایران و نیز در ترکمنستان و شمال غربی افغانستان زندگی می کنند. زنان ترکمن سرآستین ها، مچ شلوار، دور یقه و جلوی سینه لباسشان را گلدوزی می کنند و نقشه ایی پراکنده بر روی لباس هایشان می دوزند. این هنر تاریخچه ای کهن در تاریخ سرزمین کشورمان دارد. گلدوزی مصور ترکمن از زمان سکاها رایج بوده و در دیگر دوره ها به همراه سایر دوخت و دوزها از رواج کامل برخوردار بوده است. دوره اوج این هنر را در دوران افشاریه و زندیه و بخصوص قاجاریه باید دانست و آثار باقیمانده از این دوران خود گواه این مدعاست.

در زمان های قدیم دوخت ترکمن برروی ابریشم سیاه انجام می شد و نگاره همه ی زمینه را فرا می گرفت و معمولاً طرح به شیوه ی خاص با برگ هایی که همه ی زمینه را پوشانده دوخته می شد. نقوشی که در دوخت های ترکمن مورد استفاده قرار می گیرد و عبارت است از: نقش ترنجی، شمسه ای، کاسه و نیم کاسه، جناغی، محرماتی راست و کج، لچک ترنجی، نقوش هندسی، گل و مرغی، گل گلدانی، بند ساعتی، پنجه مرغی، کرده دمی، بال پرونده، مارپیچی، تک مرغی، درختی، بند رومی با بازوبندی، نقش صرافی، ضربدری، شمعی و پایه شمعی، مرصعی، گل ساعتی، کاجی، گل حاشیه ای، شرفه ای، ستاره ای، هفت و هشتی و غیره. پارچه هایی که در ترکمن دوزی مورد استفاده قرار میگیرد بیشتر پارچه های ابریشمی، نخی و پنبه ای و پشمی به رنگ های مشکی، نیلی، زرد و قرمز است.

نخ هایی که در دوخت ترکمن مورد استفاده قرار می گیرد عبارت است از نخ های ابریشم الوان به رنگهای نیلی، شرابی، زرد، سفید، مشکی، آبی، سبز و نارنجی. از ترکمن دوزی بیشتر برای تزیینات البسه مناطق مختلف ترکمن صحرا استفاده میشود. در پیرامون لباس زنان ترکمن باید گفت یقه این پیراهن تا زیر سینه باز میشود تا در وقت شیر دادن کودکان در مضیقه نباشند و البته در شرایطی با قلابدوزی دو طرفش از بالا به وسیلهی گلیقه بسته می ماند. حاشیه  این یقه و نیز حاشیه سر آستینها را با نقشهای ظریف و سادهای سوزندوزی میکنند. بلندی این پیراهن ها تا زیر زانو و تا جایی که نقش و نگارهای زیبای سوزندوزی شده ی دمپای شلوارشان پیدا باشد می رسد. نقوشی که در مچ پای شلوارها و نیز در اطراف عرق چینهای زنانه با هنرمندی هرچه بیشتر سوزن دوزی می شود بیشتر از نقوش گره دمی، پنجه مرغی، گلدار، بند ساعتی، جناغی، تک مرغی و بال پرندگان استفاده می شود. دختران در این منطقه تا وقتی که ازدواج نکرده اند کلاهی سوزندوزی شده بر سر میگذارند و حتی بعد از ازدواج نیز عرقچین بهسر می گذارند که با نخهای ابریشمی به رنگهای قرمز، زرد، آبی و مشکی سوزن دوزی می شود.

منبع : https://www.visitiran.ir/fa