چاروق دوزی بجنورد
در میان پایوش ها و پای افزارهای سنتی ایران زمین به نام های محلی زیبایی برمی خوریم که مختص هر منطقه است. چاروق از جمله صنایع دستی سنتی شهرستان بجنورد در استان خراسان شمالی است. چاروق کفشی است چرمی که بیشتر پایپوش روستائیان و دهقانان بوده است و با بندها و تسمه های بلندی که دارد به دور ساق پا پیچیده می شود. پژوهشگران قدمت هنر چاروق را به دوران ساسانیان و اوج رواج این صنایع دستی را به دوره‌ی صفویه نسبت می دهند.
در ادبیات ایران نیز از چاروق نام برده شده است، نمونه‌ی معروف آن در قسمتی از شعر موسی و شبان در کتاب ارزشمند مثنوی معنوی مولانا به چشم می خورد؛ آنجا که چوپان میگوید “چارقت دوزم کنم شانه سرت” که خود نشانی از کاربرد و رونق این هنر از قرن ها پیش دارد. چاروق به نام های محلی شم، پاتابه و پالیک نیز شناخته می شود.
ابزار کار ساخت چاروق همانند ابزار کفاشان است که عبارتند از: درفش، سوزن های مخصوص، تیغ، چاقو، قلم های حکاکی، گزن، تسمه کش، پاشنه کش و قالب های چوبی. مواد اولیه‌ی آن نیز از چرم دباغی شده‌ی گاو، نخ ابریشم، نخ گلابتون و نخ پنبه ای تشکیل شده است. روش تولید چاروق شامل ساخت پاپوش، رودوزی های چاروق، تزیینات، نصب سگک و نقش اندازی است. دهانه‌ی چاروق را با نخ دولا به صورت دندان موشی و سرتاسر چاروق را به صورت بخیه با نخ های رنگی بر روی قطعه‌ی چرم مشکی می دوزند و پشت چاروق کوک های موازی با نخ سفید پنبه ای می زنند. همچنین، در پشت چاروق با دو نخ رنگی صورتی و طلایی گل شش پر می دوزند. تزینات نوک چاروق یک دسته نخ های رنگی گره خورده است که به آن منگوله می گویند. در مرحله‌ی آخر هنرمند با استفاده از چرم سگک می سازد و در دو طرف چاروق نصب میکند. غالباً کفِ این کفش سنتی از چرم گاومیش یا چرم ساغری ساخته می شود و علت این امر استحکام و ماندگاری بالای آن است.
تفاوت چاروق زیبای استان خراسان شمالی با سایر استان های ایران در استفاده از چرم به صورت یک تکه است. در این پاپوش سنتی تفاوتی برای پای چپ و راست و همچنین کفش زنانه و مردانه وجود ندارد و تفاوت آن تنها در اندازه‌ی کفش است. نام برخی طرح های دوخته شده بر روی چاروق عبارتند از: سه گل، چهارگل، بوته دار یا بادامی. چاروق این منطقه در فهرست آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
منبع : visitiran.ir/fa
