سرمه دوزی خراسان جنوبی
سرمه دوزی یکی دیگر از رودوزی های باقدمت ایران است. از تاریخچه ی این نوع دوخت در دوران کهن، نوشته ای در دست نیست ولی آنچه مسلم است توجه ایرانیان به آرایش یقه ی لباس ها، و همچنین لباس های لشکری و درباری و تزیین درفش ها آنها را مشتاق به تولید این نوع نخ های تزیینی می کند. شک و تردیدی نیست که سرمه با عنایت به نزدیکی خاص از لحاظ نوعیت و فرم تاریخ همزمانی نیز با ملیله دارد یعنی درست زمان رواج این نوع دوخت را می توان دوره ی اشکانیان دانست در این دوره فرآورده های دوخت تزیینی یکی از اقلام صادراتی ایران را تشکیل میداد و یکی از هنرهایی که اسکندر مقدونی را به حیرت وا داشته بود وجود پارچه های زربفت و دوخت های تزیینی ایرانی بود که سرمه دوزی نیز یکی از این دوخت ها بوده است.
در یکی از نمونه های اشکانی، یک درخت انگور سرمه دوزی شده است. در دوره ی ساسانی نیز این هنر ادامه داشت تا اینکه در دوره ی صدر اسلام با عنایت به تعهدات هنرمندان ایرانی برای تولید پرده خانه ی خدا، سرمه دوزی به منتهی درجه ی شکوفایی رسید در این دوره سوره های کوتاه و یا آیاتی از قرآن مجید به شیوه ی خطوط محقق، ریحان، ثلث، نسخ، رقاع طراحی و سرمه دوزی میکردند ولی روی نوشته یا قبلاً نخ ضخیمی مثل قیطان می دوختند بعد روی آن را با سرمه دوزی به صورت ساقه دوزی می پوشاندند تا جلای خاصی می بخشید یا در پرده ی نفیس خانه ی خدا که یادگار دوران تیموری است و اکنون در موزه ی ایران باستان نگهداری می شود انواع دوخت ها از جمله ابریشم دوزی، گلابتون دوزی، دهیک دوزی، کمند دوزی، شرفه دوزی و سرمه دوزی در آن دیده می شود.
در تمام دوره های اسلامی این دوخت از مجد و شکوه والایی برخوردار بوده است. دوره ی اوج این هنر در عصر صفوی بوده است. آثار باقیمانده از این دوره خود گواه بر این مدعاست. پرده ی نفیسی که در موزه هنرهای تزیینی ایران نگهداری می شود و مربوط به این دوره ی اوج تحول این رودوزی است. در روی این پرده که با نقش محراب حیوانی طراحی و نقش پردازی شده است انواع دوخت هایی از قبیل: گلابتون دوزی، دهیک دوزی، پیله دوزی، سرمه دوزی و ملیله دوزی دیده میشود. در دوره های بعدی یعنی افشار، زند، قاجار و معاصر، این دوخت به سیر تحول خود ادامه داده و در این دوره ها نخ های سرمه از لحاظ کیفی اصالت خود را از دست دادند اما تعداد آثار باقیمانده از این دوخت حکایت از رواج آن دارد. از انواع گل های این دوخت می توان به انواع گل های گلدانی و صحرایی، حاشیه ای و جناغی، محرابی، گل بادامی، نقوش حیوانی و انسانی، انواع پرندگان به خصوص طاووس، جغد، خوشه های انگور، انواع میوه، ستاره، ترنج و سرترنج نام برد. این دوخت در اکثر استان های کشور رایج است و از آن برای تزیین انواع تابلوهای تزیینی، تزیینات دور یقه، پیش سینه، کمربند، کیسه پول، رویه سینی، سفره های قند، پرده های نفیس کوسن، رومیزی و بسیاری دیگر کاربرد دارد.
منبع : visitiran.ir/fa
