ملیله سازی زنجان
ملیله کاری یکی از اصلی ترین صنایع دستی استان زنجان است. این هنر در دسته هنرهای فلزکاری قرار می گیرد و محققین پیشینه آن را به سالهای 330 تا 550 قبل از میلاد نسبت می دهند، آثار مکشوفه از مناطق مختلفی چون شوش، دورالورپوس، همدان و گنجینه جیحون گواه رونق هنر ملیله در سده های قبل از میلاد است. درباره تاریخچه ملیله زنجان اطلاعات چندانی در دست نیست اما در کتب سیاحانی که به این دیار سفر کرده اند می توان ردپای این هنر زیبا را دید؛ بر اساس این کتب قرن دهم هجری را تاریخ مکتوب ملیله کاری زنجان می دانند.
مفتول هاي نقره وقتی با طرح هاي اسليمي و نقش‌هايی از جمله اشك، جقه، پيچك، غنچه، برگ، برگ فرنگ و … به دست هنرمندانه صنعتگران زير صيغل سوهان و كوره آتش قرار مي گيرد تبديل به يكي از ظريف‌ترين صنايع دستي اين خطه مي شود كه مليله ناميده مي شود.
امروزه عمده ترین ماده اولیه‌ی ملیله را نقره تشکیل می دهد که از طریق ذوب وسایل نقره ای که کهنه یا قابل استفاده نیستند تامین می شود. از سایر مواد مورد استفاده در ساخت ملیله می توان به موم طبیعی، تیزاب، زاج سفید و جوهر گوگرد اشاره کرد. ابزار کار ملیله شبیه به ادوات زرگری است. پیش از هر چیز برای ساخت ملیله فلزاتی چون طلا، نقره و مس را در دستگاهی به اسم “نورد حدیده” قرار می دهند تا به رشته های نازک فلزی (به ضخامت حدود یک تا دو میلیمتر) تبدیل شود. وقتی رشته ها آماده شد بعضی از آنها را به صورت دو تا سه تایی به یکدیگر می بافند تا به صورت زنجیر درآید یا از درون غلتک هایی عبور می دهند تا حالتی زیگزاگی پیدا کند.
سپس یک رشته سیم ضخیم را به دور یک قالب از جنس چدن یا آهن به شکل شیء مورد نظر قرار می دهند تا محیط آن ساخته شود آنگاه صفحه آهنی را گرم کرده مقداری موم به ضخامت یک میلی متر روی آن می مالند تا رشته ها را کنار هم نگه دارد. پس از آن محیط کار را که قبلا آماده شده روی موم قرار می دهند و قطعه های کوچکی را که به شکل های گوناگون آماده کرده اند مطابق طرحی زیبا داخل محیط قرار می دهند. پس از اینکه قطعه ها کاملاً در کنار یکدیگر چیده شد صفحه آهنی را دوباره گرم می کنند تا موم آن آب شود، سپس کار را از آهن جدا می کنند و روی آن مخلوط پودر بُراکس و پودر نقره می ریزند و آن قدر حرارت می دهند تا پودر نقره ذوب شود و قطعه ها به یکدیگر بچسبند.
در اثر حرارت رنگ نقره کدر می شود و برق خود را از دست می دهد بنابراین آن را در محلول اسیداستیک 10 درصد شستشو می دهند و پرداخت می کنند. امروزه معمولاً با ملیله طلا زیورآلاتی چون سینه ریز، گردنبند، انگشتر و گوشواره می سازند، و با ملیله نقره و با ملیله سایر فلزات ظروفی مانند سینی، گیره استکان، لیوان و همچنین زیورآلات ساخته می شود. رایج ترین نقش های ملیله زنجان اشک جغه، پیچک، ترمه و غنچه، واو ملیله، دو چشم، برگ فرنگ و سه چهار چشم است. از قدیمی ترین اساتید هنر ملیله زنجان می توانیم از استادان کاظمیان مقدم، حاج صمد حامی، منصور کاظمیان مقدم، عبدالحمید محرر و محسن یزدانشناس یاد کنیم.
منبع : visitiran.ir/fa
