ملیله سازی زنجان

ملیله سازی زنجان

ملیله­ کاری یکی از اصلی ­ترین صنایع­ دستی استان زنجان است. این هنر در دسته‌ هنرهای فلزکاری قرار می­ گیرد و محققین پیشینه‌ آن را به سال­های 330 تا 550 قبل از میلاد نسبت می­ دهند، آثار مکشوفه از مناطق مختلفی چون شوش، دورالورپوس، همدان و گنجینه‌ جیحون گواه رونق هنر ملیله در سده ­های قبل از میلاد است. درباره‌ تاریخچه‌ ملیله زنجان اطلاعات چندانی در دست نیست اما در کتب سیاحانی که به این دیار سفر کرده­ اند می­ توان ردپای این هنر زیبا را دید؛ بر اساس این کتب قرن دهم هجری را تاریخ مکتوب ملیله­ کاری زنجان می ­دانند.

مفتول‌ هاي نقره وقتی با طرح‌ هاي اسليمي و نقش‌هايی از جمله اشك، جقه، پيچك، غنچه، برگ، برگ فرنگ و … به دست هنرمندانه صنعتگران زير صيغل سوهان و كوره‌ آتش قرار مي‌ گيرد تبديل به يكي از ظريف‌ترين صنايع دستي اين خطه مي‌ شود كه مليله ناميده مي‌ شود.

امروزه عمده ­ترین ماده‌ اولیه‌ی ملیله را نقره تشکیل می­­ دهد که از طریق ذوب وسایل نقره ­ای که کهنه یا قابل استفاده نیستند تامین می ­شود. از سایر مواد مورد استفاده در ساخت ملیله می ­توان به موم طبیعی، تیزاب، زاج سفید و جوهر گوگرد اشاره کرد. ابزار کار ملیله شبیه به ادوات زرگری است. پیش از هر چیز برای ساخت ملیله فلزاتی چون طلا، نقره و مس را در دستگاهی به اسم “نورد­ حدیده” قرار می ­دهند تا به رشته­ های نازک فلزی (به ضخامت حدود یک تا دو میلی­متر) تبدیل شود. وقتی رشته­ ها آماده شد بعضی از آنها را به صورت دو تا سه­ تایی به یکدیگر می ­بافند تا به صورت زنجیر درآید یا از درون غلتک­ هایی عبور می ­دهند تا حالتی زیگزاگی پیدا کند.

سپس یک رشته سیم ضخیم را به دور یک قالب از جنس چدن یا آهن به شکل شیء مورد نظر قرار می­ دهند تا محیط آن ساخته شود آنگاه صفحه‌ آهنی را گرم کرده مقداری موم به ضخامت یک میلی متر روی آن می­ مالند تا رشته ­ها را کنار هم نگه دارد. پس از آن محیط کار را که قبلا آماده شده روی موم قرار می­ دهند و قطعه ­های کوچکی را که به شکل­ های گوناگون آماده کرده­ اند مطابق طرحی زیبا داخل محیط قرار می ­دهند. پس از اینکه قطعه ­ها کاملاً در کنار یکدیگر چیده شد صفحه‌ آهنی را دوباره گرم می­ کنند تا موم آن آب شود، سپس کار را از آهن جدا می­ کنند و روی آن مخلوط پودر­ بُراکس و پودر ­نقره می ­ریزند و آن قدر حرارت می ­دهند تا پودر نقره ذوب شود و قطعه­ ها به یکدیگر بچسبند.

در اثر حرارت رنگ نقره کدر می­ شود و برق خود را از دست می­ دهد بنابراین آن را در محلول اسید­استیک 10 درصد شستشو می­ دهند و پرداخت می­ کنند. امروزه معمولاً با ملیله‌ طلا زیورآلاتی چون سینه ­ریز، گردنبند، انگشتر و گوشواره می ­سازند، و با ملیله نقره و با ملیله‌ سایر فلزات ظروفی مانند سینی، گیره استکان، لیوان و همچنین زیورآلات ساخته می­ شود. رایج ترین نقش­ های ملیله‌ زنجان اشک جغه، پیچک، ترمه و غنچه، واو ملیله، دو چشم، برگ فرنگ و سه چهار چشم است. از قدیمی ­ترین اساتید هنر ملیله زنجان می­ توانیم از استادان کاظمیان مقدم، حاج صمد حامی، منصور کاظمیان مقدم، عبدالحمید محرر و محسن یزدانشناس یاد کنیم.

منبع : visitiran.ir/fa