لاک کاری، پاپیه ماشه و نقاشی زیر لاکی
هنر لاک کاری ابتدا با نام پاپیه ماشه در ایران شهرت یافت و شروع آن دوره ی صفوی و اوج آن را دوره ی زند و قاجار می دانند. ابتدا استفاده از این شیوه معطوف به هنر قلمدان سازی بود که بعدها به تزئین بر دیگر اشیای کاربردی مانند درب ها و صندوقچه های چوبی هم کشیده شد. پاپیه ماشه اساساً واژه ای فرانسوی است پاپیه به معنی کاغذ و “ماشه” به معنی مچاله کردن است. شاید علت این نامگذاری کاربرد کاغذهای باطله در ساخت اشیا باشد.
در فرهنگ های لغات به معنی کاغذ فشرده شده آمده است و معمولاً به اشیای مقوایی که سطح آنها به وسیله مینیاتور تزئین و با لاک مخصوص پوشش یافته است اطلاق می شود. سابقه ی این هنر که در گذشته نقاشی روغنی یا نقاشی لاکی نامیده می شد مشخص نیست ولی اسناد معتبری در دست است که نشان می دهد این هنر در دوره صفوی در ایران رواج داشته و به موازات سایر انواع صنایع دستی شکل گرفته و تکامل پیدا کرده است. در دایره المعارف هنر در تعریف نقاشی زیر لاکی چنین آمده است؛ نوعی نقاشی آبرنگ بر روی اشیا مقوایی همچون قلمدان، جلد کتاب، قاب آئینه، رحل قرآن، جعبه آرایش، ورق بازی و نوعی سینی که رویه ی آن را با ماده ی جلا دهنده (لاک) می پوشانند.
این اسلوب با کمابیش اختلاف، در برخی هنرهای سنتی چین، هند، ایران و نقاط دیگر متداول بوده است. در ایران از اواخر سده یازدهم هجری به خصوص در هنرهایی چون قلمدان نگاری رایج شد. احتمالاً استفاده از لاک قبل از ورود دین اسلام به ایران برای نگهداری اشیای چوبی استفاده می شد و از آنجا که بسیاری از وسایل هنری چوبی دوره ی ساسانی از بین رفته به یقین نمی توان نوع تزئین و یا نحوه ی استفاده از لاک را بر اینگونه آثار تشخیص داد. قلمدان نگاران به پیروی از سلیقه ی خریداران، بیشتر به نقاشی گل و مرغ می پرداختند و در اغلب موارد نقاشی را با نقوش گیاهی، قطعات خوشنویسی و یا تذهیب می آراستند.
از جمله هنرمندان این رشته میتوان از علی اشرف و آقا علی نام برد. روش کار پاپیه چنین است که با کاغذهای باطله، آب و مقداری چسب خمیر تهیه می کنند و با آن اشیای کوچکی مانند قلمدان، جلد کتاب، جعبه ی آئینه و غیره می سازند. پس از خشک شدن روی آن را نقاشی و سپس با لاک یا روغن (مخلوطی از روغن بزرک، روغن سندروس و روغن جلا) می پوشانند. از این رو نقاشی لاکی نمودی همانند نقاشی رنگ روغنی دارد. مرکز تولید پاپیه ماشه اصفهان است.
منبع : visitiran.ir/fa
