قلمکار سمنان
کلیه فرآورده هایی که با قلم مو، قالب و شابلون رنگ آمیزی و پذیرای نقش می شود، در گروه چاپ سنتی قرار می گیرد مانند چاپ قلمکار و چاپ کلاقه ای. اگرچه که چاپ قلمکار بیشتر شهر اصفهان را به خاطر می آورد اما یکی از اقلام صنایع دستی استان سمنان نیز چاپ قلمکار است. در این شیوه از چاپ نقش اندازی با قالب های چوبی، بیشتر روی پارچه های پنبه ای یا کتانی نظیر چلوار، متقال و یا پارچه های ساده انجام می شود.
طراحی و ساخت قالب های چوبی اولین و شاید مهم ترین مرحله ی چاپ قلمکار است. در این مرحله ابتدا نقش موردنظر با مداد بر روی کاغذ پوستی یا روغنی رسم و سپس کار تفکیک رنگ انجام می شود به این ترتیب که هر یک از قسمتهای طرح به نسبت رنگی که باید داشته باشد، به طور جداگانه رسم می شود. آنگاه نقش مربوط به هر رنگ را بر روی چوب گلابی یا زالزالک منتقل کرده و اطراف آن را به کمک ابزار مخصوصی مانند چاقو یا مغار می تراشند تا نقوش حالتی برجسته به خود گیرد. معمولاً برای هر طرح چهار قالب می سازند که هر قالب یک رنگ را بر روی پارچه منتقل می کند و در مجموع نقش و رنگ آمیزی آن کامل می شود.
رنگها و ترتیب استفاده از آنها به این صورت است که معمولا در قالب اول رنگ سیاه، پس از آن قالبهای دیگر با رنگهای قرمز، آبی و زرد مورد استفاده قرار می گیرد. گاهی نیز از رنگهای سبز و قهوهای به عنوان رنگهای فرعی استفاده میشود. در تهیه هر یک از رنگها علاوه بر مواد رنگرزی طبیعی از مواد دیگری نظیر روغن کرچک، کتیرا برای ایجاد غلظت مناسب و جذب بهتر رنگ به پارچه استفاده می شود تا نقشها ضمن خشک شدن پخش نشود. پس از انتخاب و آماده کردن پارچه مورد نظر در اندازه ی مناسب، حاشیه دوزی و ریشه تابی، آن را برای چاپ آماده می کنند. در این مرحله اگر بخواهند پارچه را سفید و آماده رنگ پذیری کنند، آن را به مدت چند روز در آب روان قرار می دهند تا آهار آن از بین رفته و قدرت جذب رنگ آن بیشتر شود. برای سفید کردن، پارچه را در معرض نور شدید آفتاب قرار می دهند و با پاشیدن آب به صورت مکرر و خشک شدن پارچه، آن را سفید می کنند. انواع محصولات قلمکار در استان سمنان شامل رومیزی، جانماز، سفره، بقچه و بسیاری دیگر است. سمنان و دامغان از مراکز عمده ی قلمکار در استان سمنان بودند اما پس از راه اندازی اولین کارخانه ی ریسندگی در سمنان این رشته که در این شهر به چیتگری معروف بود منسوخ شد، ولی هم اکنون هنرمندان دامغانی همچنان به آموزش و تولید این رشته مشغولاند.
منبع : visitiran.ir/fa
