سوزن دوزی سیستان و بلوچستان
سوزن دوزی های بلوچستان از بهترین نمونه های هنر دستی در ایران است. به سوزن دوزی بلوچ در اصطلاح محلی “سوچن دوزی” می گویند. شواهد موجود حاکی از آن است که این شیوه دوخت از اوایل اسلام در میان این قوم رایج بوده و دردوره های تیموری و صفوی به اوج خود رسیده است. این هنر به طور عمده برای تزئین جامه‌ی محلی زنان به کار می رود.
سوزن دوزی تمام زمینه‌ی پارچه را می پوشاند، و از آن برای تزئین سرآستین ها، شلوارها، گاه نواری در وسط آستین، قطعه ای در پشت یقه و نیز قسمت سرپوش چادر استفاده می شود. تقریباً در هر شهر و روستای کوچکی از زاهدان گرفته تا خاش در شرق تا سراوان و در غرب تا ایرانشهر، سوزن دوزی رواج دارد زیرا زنان، جامه‌ی سنتی می پوشند. شیوه سوزندوزی در چهار منطقه عشایری مثلاً منطقه ایرانشهر (مناطق قاسم آباد، پیپ، اسپکه، ورکات و چنف) یا ناحیه خاش و گشت، در نحوه‌ی دوخت تفاوت هایی با سایر مناطق دارد.
قاسم آباد بلوچستان به دو سوزن دوز هنرمند سرافراز است؛ خانم زرخاتون بلوچی و خانم مهتاب جهانبانی. خانم جهانبانی رنگ هایی تازه در سوزن دوزی ابداع کرد و این سبب شد که این نوع گلدوزی در لباس های رسمی معمول شود. انواع سوزن دوزی بلوچ عبارت است از: سرافی دوزی، ظریف دوزی، پریواردوزی و بلوچ دوزی. رنگ های به کاررفته شادند و از این میان نارنجی و قرمز بر رنگ های دیگر غالب است و جزئیات کار به رنگ های سبز، آبی، سفید و سیاه کار می شود.
ویژگی مشترکی که در نگاره های سوزن دوزی کلیه‌ی این مناطق دیده می شود استفاده از نقوش هندسی و خطوط شکسته است، خطوط منحنی و دایره در سوزن دوزی بلوچ بهندرت استفاده می شود. نقوش مورداستفاده در این دوخت را می توان در چند بخش کلی دسته بندی کرد:
1- نقوش هندسی، که بیشترین کاربرد را در سوزن دوزی زنان بلوچ دارد، مثلث، مربع و لوزی از نقوش اصلی این سبک هستند و در آثار دیگر این منطقه مانند سفالگری نیز مشاهده می شود.
2- نقوش طبیعی که خود شامل نقوش گیاهی و حیوانی میشود و به نامهای گُل سٌهر (گُل سرخ)، گُل چهاربرگی، کَتَرُک (گُل قاصدک)، گل هشتبرگی، مرغ ، مُرگ پانچ (به معنی پای مرغ است)، هُشتِر دُمب (دم شتر)، کَتارپادک (در زبان بلوچی به معنای پای حشره است.) و بال کبوتر معروف است.
3- عناصر طبیعی، که شامل کوه، رود و نظایر آن است، طرح چَپراس از مشهورترین نقوش این گروه است؛ این نقش بیان ساده ای از امواج آب و حرکت آن است. علاوه بر استفاده‌ی سوزن دوزی در صنعت پوشاک می توان به کاربرد آن در تهیه‌ی جلد قرآن، سرمه دان، کیف و پشتی نیز اشاره کرد.
منبع : visitiran.ir/fa
