گلیم شیریکی پیچ سیرجان
گلیم بافی از صنایع بسیار قدیم در ایران است که شواهد تاریخی پیشینه آن را تا بیش از 5000 پیش ترسیم کرده‌اند. گلیم در اصل یک زیرانداز داری بدون گره است، اما دهخدا در تعریف این واژه به کاربرد مهم دیگر آن یعنی پوشش نیز اشاره کرده است. بافت گلیم از ایام کهن در ایران بیشتر اشتغال خاص عشایر به ویژه در مناطق جنوبی ایران بوده است. سیرجان در جنوب غربی استان کرمان امروزه بیش از هر چیز شهره به گلیم بافی است و کیفیت و مرغوبیت و نیز نوآوری در طرح و رنگ تولیدات این شهر منجر به ثبت آن به عنوان شهر جهانی گلیم دست بافت از سوی شورای جهانی صنایع دستی شده است.
گلیم شیریکی پیچ یا سوزنی، که شهرت سیرجان به خاطر آن است، برخلاف گلیم های معمولی یک بافته گره دار است و آن را دست بافتهای میان قالی و گلیم می دانند. آغاز بافت آن را به زمان ورود ایلات افشار و بوچاقچی به کرمان در زمان صفویه و سپس در دوره افشاریه نسبت می دهند. در رابطه با نام گذاری این گلیم گفته ها بسیار است؛ شیریکی پیچ را به معنای روانداز اسب دانسته‌اند که احتمالاً به کاربرد نخستین آن اشاره دارد. از سویی «پیچبافی» یکی از انواع بافت گلیم است و از سوی دیگر «شیریکی» میتواند دلالت بر نوع گره آن داشته باشد که به صورت دوتایی یا شریکی بافته می شود و یا از شراکت و همکاری دو بافنده در بافت آن خبر می دهد. این بافته ها مانند دیگر انواع گلیم از نخ پشمی بافته می شود، دار آن شبیه دار گلیم است و بافتش مشابه قالی. دو نوع گره اصلی مختص گلیم سیرجان یکی گره متن است و دیگری گره آبدوزی.
در این بافته برخلاف دیگر گلیم ها پود نقشی در شکل گیری طرح اصلی گلیم ندارد و این کار بر عهده پرزهاست. این گلیم به ندرت از روی نقشه بافته می شود و تقریباً می توان گفت که تمامی این دستبافته ها منحصربه فرد است به گونه ای که شاید نتوان دو محصول کاملاً مشابه در میان آنها یافت. رنگ زمینه بیشتر نخودی، شیری، سفید، قرمز، آبی و سورمه ای است. شاید حسی باف واژهای برتر از ذهنی باف برای توصیف این بافته‌ی شگفت انگیز زنان عشایر باشد، چرا که حس و حال و احساسات بافنده در زمان بافت حتی بر گزینش نوع رنگ نیز اثر میگذارد. رنگ نقوش بسیار متنوع است؛ انواع سبزها، زرد و صورتی و آبی برای بافت نقوش هندسی، نیمه گردان، حیواناتی چون طاووی، ماهی، زرافه، پرندگانی چون لک لک و طاووس و گنجشک و نقوشی از این دست به کار می رود. به ندرت پیش می‌آید که جایی از گلیم سیرجان خالی و بدون نقش رها شود. برای رنگ آمیزی نخ ها از رنگ های گیاهی و نیز حیوانی مانند قرمزدانه و کرم ورمیلو در کنار اکسیدهای فلزی استفاده می شود.
نقشه های گل و گلدانی، ترنج، سه کله، کوه پنج، بندی لوزی، خشتی یا قالبی اصیلترین نقشه های بافت گلیم شیریکی پیچ استگلیم سیرجان امروزه علاوه بر زیرانداز کاربردهایی چون دوخت کیف، رویه صندلی و حتی دیوارکوب دارد و به دلیل محبوبیت بالا در خارج از کشور بخش مهمی از صادرات غیرنفتی را به خود اختصاص داده است.
منبع : visitiran.ir/fa
