قفل سازی چالشتر چهارمحال و بختیاری
چالشتر یکی ازقدیمی ترین نقاط استان چهارمحال و بختیاری و از نواحی شهرکرد است. یکی از صنایع دستی سنتی ایران، که وجه صنعتی آن اهمیت بیشتری دارد، قفل سازی است. این هنر- صنعت در چالشتر سابقه ایی طولانی دارد. پیشینه قفل سازی سنتی در این منطقه به دوره‌ی صفوی می رسد. در میان مردم اینگونه مشهور است که یکی از بزرگان چالشتر به نام خواجه عبدالله نصر در دوران کودکی به اصفهان رفت و نزد استادی بهنام محمدعلی طلایی که از استادان معروف اسلحه سازی بود مشغول به فراگیری این هنر- صنعت شد.
وی پس از بازگشت به چالشتر قفل منحصربه فرد این منطقه را ابداع کرد. در منطقه چهارمحال و بختیاری قفل ها بیشتر جنبه حفاظتی داشتند و برای بستن خورجین و نمکدان به کار میرفت. برخی دیگر از قفل ها جدای از جنبه کاربردی آن، مربوط به اعتقادات مردم می شد. آنها عقیده داشتند که بستن دخیل و توسل به معصومین گره گشا است و گاهی این کار را برای ادای نذر نیز انجام می دادند.
در برخی موارد برای اماکن متبرکه براساس سفارش خاص از سوی حاکمان قفل هایی ساخته می شد که مزین به نام الله و ائمه اطهار بود. مانند قفلی که در خانه کعبه با آن بسته می شده است که آن را حاج عبدالوهاب ریاحی چالشتری (معروف به حاج عبدالله) در مکه ساخته است. نوع دیگر این قفل ها جنبه‌ی فرهنگی داشته و مربوط به باورهای مردم برخی مناطق ایران بوده که به “قفل کمر” معروف است.
در شهرکرد و چالشتر قفلی به نام “بخو” به گونه ای ساخته می شد که به واسطه آن و به کمک زنجیرهایی که در آن قرار داشت، پاها یا دست های قاطر را می بستند تا نتواند فرار کند.
در حال حاضر قفل سنتی چالشتر بیشتر در اندازه های کوچک و به صورت تزیینی ساخته و به عنوان آویز گردنبند استفاده می شود. هر قفل چالشتری شامل 13 قطعه است که عبارتند از: بدنه (توپه)، دوپایه، دسته، میخ، ته قفل، طبلک، دری، فنر، زبانه، مارپیچ، واشر پشتزبانه، ماسوره و دری ماسوره. همگی این قطعات دست ساز است. اجزای تشکیل دهنده کلید نیز شامل چهار قطعه است که عبارتند از: دسته، وربند، ماسوره و مارپیچ. هر کلید فقط مخصوص یک قفل است و قفل دیگر را باز نمی کند. به همین دلیل کلیدها راست پیچ یا چپ پیچ هستند تا به اصطلاح به قفل دیگری نخورند. قفلها را معولاً از مس، آهن، برنز، برنج و فولاد می سازند که فولاد رواج بیشتری دارد.
منبع : visitiran.ir/fa
