سفال زنوز آذربایجان شرقی
زنوز یکی از شهرستان های استان آذربایجان شرقی و در نزدیکی شهرستان مرند است. معدن خاک سفیدی که در مجاورت این منطقه قرار دارد امکان سفالگری را برای زنوز بوجود آورده که از نظر اقتصادی دارای اهمیت است. در زمانی که ظروف چینی نایاب بود و تکنولوژی ساخت این ظروف در اختیار کشور چین قرار داشت، از خاک زنوز به دلیل سفیدیاش برای ساخت بدل چینی استفاده می کردند. اشیا سفالین غالباً دارای لعاب است. در این صورت هر سفالینه ای شامل دو قسمت است، یکی قسمت اصلی سفال که سفالگران آن را بدنه می نامند، دیگری قسمت پوشش و جلای روی بدنه که گذشته از جنبه ی زینتی باعث می شود که بدنه نفوذناپذیر شود و آنرا لعاب می نامند.
بدنه ی سفالینه ها در هر محل با توجه به شرایط اقلیمی، نوع مواد اولیه آن تفاوت می کند. در سفالگری زنوز مادهی اساسی بدنه ی سفال از خاک سفید است که از کوه های “بیلولوخ” به دست می آید. این خاک ها به صورت کلوخه هایی است که پس از انجام یک سری فعالیت به شکل پودر سفید در می آید و پس از مخلوط شدن با آب برای ورز دادن و کار کردن مناسب می شود. سفالگران زنوز هنگامی که ظرفهای دلخواه را به دست آوردند، پس از اینکه آنها را مدتی در هوای آزاد گذاردند، روی ظروف را با قلم مو نقاشی می کنند اینبار وقتی ظرف رنگ را به خود گرفت و خشک شد آنرا در مایع لعاب سفید فرو می برند و پس از پخت سفال به رنگ سفید در می آید. لعاب سفید از معمولی ترین انواع لعاب هاست و اساس لعاب های دیگر نیز هست که از ترکیب قلع، سرب، پودر شیشه و جوش شیرین تهیه می شود. اصولاً رنگ آمیزی و نقش کلیه ی سفال ها در کارگاه های زنوز به عهده ی زنان و دختران است. آنان بر روی سفال هایی که از زیر دست استاد و تراشکار می آید اشکال زیبایی با قلم مو و رنگ می نگارند. رنگ سفال ها عبارتند از: قرمز، سبز، آبی، بنفش، زرد، لاجوردی، خاکستری، قهوه ای و سیاه. در این منطقه سرویس های زیبای غذاخوری، گلدان، پایه آباژور، شمعدان، زیرسیگاری، سرویس چایخوری، قاب، نعلبکی، قدح و مجسمه ی حیوانات از جمله قوچ، گوزن، آهو، اسب، شتر، مرغ، پلنگ، سگ، کبوتر و همچنین مجسمه های کوچکی از انسان سوارکار ساخته می شود. این سفال ها به دو صورت ساده و منقوش عرضه می گردد. از اسادان به نام این منطقه که نقش مهمی در احیا و حفظ این هنر داشته اند می توان به استادان عباس و احمد قابچی اشاره کرد.
منبع : visitiran.ir/fa
