خوس دوزی هرمزگان
صنایع دستی هرمزگان از جمله صنایعی است که بیشتر جنبه ی مصرف محلی داشته و خوس دوزی یکی از انواع رودوزی های این منطقه است. این هنر شامل دوخت نوارهای باریک خوس یا همان نقده بر روی پارچه های توری ریزبافت و پارچه هایی است که میتوان آنها را شمارش کرد و در طرح های هندسی، منحنی، دانه ای، اسلیمی و خشتی پایه بلند است.
علاوه بر پارچه توری این هنر بر روی پارچه ی مخمل نیز کار می شود که برای پارچه مخمل از سوزن مخصوصی به نام سوزن چنایل استفاده می شود. تاریخچه این هنر زیبا بر ما پوشیده است اما آنچه مسلم و واضح است این هنر در زمان صفویه در بندرعباس و بلوچستان از رونق زیادی برخوردار بوده است. بعد از دوره ی صفویه در پیشرفت این سوزن دوزی گام های موثری برداشته شد و این هنر در زیباترین شکل ممکن نمودار شد. از این هنر بیشتر برای تزیین و تولید پردههای توری، روسری های توری (جلبیل)، و چادرهای توری (معمولا به رنگ مشکی یا تیره)، لباس عروس، شال، جلد قرآن، شلوار، روتختی، رویۀ کوسن، کلاه، پیراهن، جلیقه ی زنان و بسیاری دیگر استفاده می شود.
نقوشی که بیشتر در خوس دوزی موردتوجه است نقش ستارگان به شکل ششپر، هشت پر و دوازده پر است و از سایر طرح های رایج می توان به نقوش نه خشت، کندو عسلی، شش قلب، خشت در خشت، ستاره ی کوچک، حاشیه ی برگ انجیری، قلبی خالی، تکدوزی، پردوزی، گوشواره، نقش گل، ستاره ی چهارپر، گل فرفرهای، خرچنگ،کاکل ای، پروانه، عقربی، پیاله ای، نگاره ی طاووسی، حاشیه ی قلبی، حاشیه ی چشم گاو و غیره اشاره کرد.
نوع نخی که در خوس دوزی استفاده می شود، نقدهای طلایی یا نقره ای است. در این سوزن دوزی با توجه به ساده بودن طرح ها، احتیاجی به طراحی و نقش اندازی روی پارچه نیست، بلکه هنرمند با سلیقه و ذوق خود شروع به سوزن دوزی میکند. در این نوع سوزن دوزی پشت و روی پارچه معمولاً یکنواخت بوده و از تلالؤ خاصی برخوردار است.
نوع نخی که در خوس دوزی بهکار میرود، نخ نقده طلایی یا نقرهای است که به نخ خوس مشهور است و به همین دلیل به دوختی که با این نخ ها انجام می شود خوسدوزی می گویند. در صورت اجرای ظریف و تمیز، پشت و روی پارچه یکنواخت و هر دو روی پارچه نقشدار می شود. هنرمندان این خطه گاهی خوس دوزی را با انواع رودوزی های دیگر از جمله گلابتون و پولکدوزی تلفیق و اثری بدیع و متفاوت خلق میکنند.
منبع : visitiran.ir/fa
