جواهرسازی با استفاده از گوهرسنگ ها
مشهد، مرکز استان خراسان رضوی، معادن سنگ با ارزشی در شهر و مناطق پیرامونش دارد، به همین علت یکی از هنرهای دستی فعال این استان جواهر سازی و ساخت زیورآلات با سنگ های قیمتی است. از مهم ترین این سنگ ها می توان به آکوآمارین، عقیق، انواع کوارتز، ژاسپر، فیروزه، گارنت و زنولیت اشاره کرد که در این میان سنگ های فیروزه و عقیق از معروف ترین سنگ های این منطقه در میان مردم است.
کارشناسان بر این باورند که هیچ دو قطعه فیروزه شبیه به هم نیست و مانند اثر انگشت هر قطعه فیروزه با دیگری متفاوت است. در مورد سنگ عقیق این نکته قابل توجه است که تا چند دهه پیش این سنگ کاربرد مُهر داشته و حافظ در یکی از ابیاتش به زیبایی از این مطلب بهره برده است: “اگر به رنگ عقیق است اشک من چه عجب/ که مهر خاتم لعل تو هست همچو عقیق” امروزه اصلی ترین کارگاه های تراش گوهرسنگ های ایران در مشهد واقع شده است که در آنها سالانه چندین تُن نگین عقیق و فیروزه در اندازه های مختلف تراش می دهند.
کارگاه های تراش سنگ مشهد به دو شیوه سنتی و مدرن به فعالیت مشغولند. در فرایند جواهرسازی با گوهرسنگ همه مراحل از جمله طراحی، ساخت و غیره نیازمند تجربه و مهارت است اما مهم ترین بخش ساخت جواهرات ترکیبی فلز و سنگ سوارکردن سنگ مورد نظر در پایه طراحی شده است که به این هنر مخراج کاری یا مرصع کاری نیز می گویند. مخراج کاری از حساس ترین و مهم ترین بخش های طراحی زیورآلات جواهرنشان است. در مخراجکاری، گوهر سنگها به طرق مختلفی نصب می شوند که از بین آنها میتوان به شیوه های ریلی، قلمزنی، کاسه ای و چنگی برای سنگ های ریز و روش هایی چون نبشی، چنگی و دیوارهایی برای سنگ های درشت اشاره کرد.
در مخراج کاری به دلیل زیبایی و حفظ رگه های طبیعی سنگ از چسب استفاده نمی شود به همین علت برای قراردادن سنگ، پایه های نگهدارنده را باید به گونه ای تنظیم کرد که آسیبی به سنگ ها وارد نشود. کمی فشار ممکن است سبب پریدگی، خراش یا شکستن سنگ شود. مخراج کاری بر روی زیورآلاتی همچون گوشواره، گردنبند، انگشتر، سنجاق سینه و سایر زیورآلات انجام می شود. در سال 1397 مشهد به عنوان شهر جهانی سنگ های قیمتی و نیمه قیمتی از سوی شورای جهانی صنایع دستی انتخاب شده است.
منبع : visitiran.ir/fa
