ابریشم بافی گلستان
ابریشم بافی گلستان یکی از صنایع بسیار پررونق و بااهمیت این استان است که پیشینه ای بس دور و دراز دارد. گزارش های تاریخی حاکی از آن است که این منطقه و شهر گرگان در دوران صفویه یکی از مراکز اصلی تولید ابریشم بوده است. مناطق مختلف این استان از جمله رامیان، مینودشت و ترکمن صحرا امروزه در تولید ابریشم سرآمد هستند. ابریشم بافی فرآیندی است که آغاز آن پرورش کرم ابریشم و پایان آن بافت محصولات است. تولید نخ و رنگرزی نیز مراحل میانی این فرآیند را شکل می دهند.
الیاف ابریشمی، رنگ، نخ طلا و نقره، مواد اولیه صنعت ابریشم‌بافی دستی در استان گلستان است. در این استان پارچه های ابریشمی به سبک پارچه های ابریشم چین بافته می‌‌شود. الیاف ابریشمی چله یا پود پارچه است و نخ چله چهار یا پنج‌لاست. ابریشم جفت بافت نیز به عنوان پود به کار گرفته می شود. نخ های طلا و نقره نقش تزیینی در پود ایفا می کنند.
ابریشم‌بافی در استان گلستان روی دارهای دستی انجام می شود؛ دار یک نورد چوبی است که نخ ابریشم را محکم نکه می دارند و با تابیدن چله به دور آن و ردیف کردن نخ ها برای بافندگی چارچوب اصلی در کار بافت پارچه ابریشمی را شکل می‌دهد. این دستگاه همچنین دارای بخش و ابزارهای دیگری به نام نوردگردان، پایه، شانه، قرقره و پدال است.
برای به دست آوردن ابریشم و تولید الیاف برای بافت، ابتدا پیله های کرم ابریشم را داخل پاتیل آب جوش می ریزند و آن را هم می زنند تا سر تارها پیدا شود. سپس، با گرفتن سر تار ابریشم‌کشی انجام می شود. سپس این ابریشم را پاک می کنند، آن را تاب داده و نخ تولید می کنند. مرحله بعد سفید گری ابریشم به کمک خاکستر است و پس از آن این نخ های ابریشمی سفید به مرحله رنگرزی وارد می شود. رنگ های آبی، قرمز، سبز و مشکی از رنگ های رایج و محبوب در صنعت ابریشم بافی است. امروزه از رنگ های شیمیایی برای رنگرزی الیاف ابریشم استفاده می شود اما در گذشته این کار به کمک رنگدانه های طبیعی گیاهی مانند روناس، پوست گردو، پوست انار و غیره انجام می‌شد. رنگ های گیاهی از ثبات، درخشندگی و کیفیت بسیار بالایی برای ابریشم‌بافی برخوردار بودند که امروزه به دلیل هزینه بالا امکان استفاده گسترده از آنها وجود ندارد.
در مرحله اول از بافت ابریشم لازم است که دار آماده شود و یا به اصطلاح چله‌کشی انجام شود. برای پارچه های ابریشمی از روش چله‌دوانی و از ماسوره استفاده می شود. هر 80 تار یک چله محسوب می شود و برای بافت پارچه از داری استفاده می کنند که 10 چله روی آن سوار شود. تارها را از گورد و از بین دندانه های شانه عبور می دهند. سپس بافت پارچه ابریشمی توسط بافنده و با فشردن پدال آغاز می شود. با این کار تارها از هم باز می شود و امکان عبور پود از میان آنها ایجاد می شود. پس از عبور یک رج از پود بافنده شانه را محکم روی پود می‌کوبد و سپس مرحله قبل تکرار می شود. این کار بر اساس طراحی که از قبل صورت گرفته انجام می شود.
اگر چه بافت ه‌های ابریشمی استان گلستان از یک سبک کلی پیروی می کند، تفاوت های اندکی میان طرح و رنگ در مناطق مختلف استان وجود دارد. مثلاً بافته های ترکمنی بیشتر راه راه و حاشیه دار است، اما بافنده های رامیان و مینودشت طرح های چهارخانه و حاشیه دار را ترجیح می دهند.
از بافته های ابریشمی استفاده های بسیار گسترده ای می شود. از جمله این پارچه ها برای دوخت لباس های تمام ابریشم، روسری، شال گردن، چادرشب، نوار ابریشمی حاشیه لباس ها، دستمال، حوله، سفره و غیره استفاده می شود. البته امروزه به دلیل قیمت بالای ابریشم دست بافت، استفاده از این پارچه ها برای مصارف روزانه به ندرت رایج است. به همین دلیل بیشتر برای لباس مراسم خاص مانند عروسی از پارچه های اصیل استفاده می کنند. تنها در مناطق ترکمن نشین به دلیل اهمیت بالای حفظ سنت ها و رسوم کاربرد گسترده و عمومی این پارچه ها همچنان رایج است.
امروزه بافندگان مختلفی در مناطق مختلف استان گلستان به این هنر سنتی، اصیل و گرانبها مشغول هستند. در شهرهای رامیان و مینودشت، بخش هایی از ترکمن صحرا از جمله روستاهای نزدیک کلاله، شامل بایندر، پیش کمر، قازان قیه، شارلق، دالی بوقاج، و در ناحیه جرگلان، روستای باقلق تا حصارچه تعداد زیادی از زنان به بافت پارچه های ابریشمی اشتغال دارند. روستاهایی مانند النگ، شاهکوه (چهارباغ) و سرکلاته (کردکوی) نیز به میزان محدودتری در این صنعت فعال هستند.
منبع : https://www.visitiran.ir/fa
