قالی بافی خراسان جنوبی
استان خراسان جنوبی قالی های دست باف نفیسی را در هر دوره تاریخی‌اش با توجه به سنت منطقه ی خود تولید کرده است. این خطه که یکی از مراکز مهم قلمرو حکومت تیموری بوده، حوزه‌اش شهر هرات را نیز شامل می شده است که بافت قالی های گل دار آن شهرت بسیار داشته است. این طرح ها با منظم شدن تدریجی و با کاهش اندازه ها به طرح امروزی هراتی تبدیل شد که طرحی رایج و مورد توجه بسیار به شمار می رود از مناطق معروف قالی بافی این استان کویری می توان از روستاهای دُرخش، مود، گسک، نوزاد، سربیشه، بهلگرد، نوغاب، دستگرد و بیشتر روستاهای منطقه قائنات و همچنین شهر بیرجند نام برد.
قالی های این منطقه با قدمت دویست ساله زینت بخش آستان قدس رضوی، موزه ها و نزد موزه داران فرش است. در کتب جهانگردانی که به ایران سفر کرده‌اند درباره ی قالی ها این منطقه چنین آمده است “نقش قالی های قاین اکثراً گل و بوته است که در کرمان نیز مرسوم است. تجار قالی معمولا کالای خود را به مشهد و از آنجا به اسلامبول، مصر و وین حمل می کنند. قیمت یک عدد قالی ممتاز 11*14متری با بافت قاین در حدود بیست پوند است.” در بین مجموعه فرش های کاخ گلستان یک قطعه قالیچه ی زیبا و نفیس وجود دارد که حدود 300 سال قبل در قاین بافته شده است. وجود این فرش و نظایر آن که از لحاظ نقش، رنگ، مرغوبیت و زیبایی در حد بسیار ممتازی قرار دارد نشانگر این حقیقت است که در گذشته در منطقه ی قاینات این هنر در اوج خود بوده است. قالی های بافته شده در کارگاه های شهر بیرجند در بین سال های1317-1313 شمسی در اوج شهرت خود بوده و از لحاظ زیبایی ترنج، نقوش زمینه، ظرافت و رنگ آمیزی در تمام بازارهای اروپایی به ویژه در آلمان غربی از اعتبار و شهرت زیادی برخوردار بوده است.
در میان فرش های کاخ گلستان به فرش دیگری برمی خوریم که این فرش در سال 1265 قمری در بیرجند بافته شده و این شعر بر روی آن بافته شده ” به سعی چاکر شاهنشهی امیر قهستان/ تمام شود که شود فرش در اطاق گلستان” طرح این فرش بته جقه است که طرح متداول در این منطقه به شمار میرود. عمده ترین و رایج ترین طرح های قالی جنوب خراسان عبارتند از:
1- طرح ریزه ماهی، این طرح که در سایر مناطق قالی بافی ایران به نام های ماهی و ماهی درهم نیز شهرت دارد تفاوت این نقش با سایر مناطق ایران همراه بودن گل های لوزی شکل است.
2- طرح بته
3- طرح ربعی سعدی، این طرح یکی از طرح های اصیل این استان است و به علت داشتن لچک ترنج ظریف و زیبا شهرت و محبوبیت زیادی دارد.
4- نقش کله اسبی
5- طرح خشتی یا چهار فصل
6- طرح محرمات. در تمامی طرح های این منطقه نقش خورشید در شکل های مختلفی جلوه گر است که می توان گفت در هیچ منطقه ی ایران نقش خورشید تا این حد دیده نشده است.
منبع : visitiran.ir/fa
