سفالگری مند گناباد
روستای مند تنها مرکز سفالگری شرق ایران است که در سه کیلومتری شمال گناباد قرار دارد و دارای حدود هزار نفر جعیت است. اهالی این روستا علاوه بر انجام کارهای کشاورزی، در زمینه ی آجرپزی، سفالگری و کاشی سازی نیز فعالیت می کنند. قدمت سفالینه های مند به هزاره ی سوم ق.م می رسد و تا اوایل قرن دوازدهم، وجه تسمیه مشخصی برای آنها وجود ندارد؛ ولی از اوایل این قرن، نوعی سفال جدید با ویژگی های خاص در گناباد به وجود آمد که به سفال بدل چینی معروف است. سفال های مند از لحاظ نقوش به سفال های میبد یزد و از نظر ترکیبات به سفال های شهر رضای اصفهان شباهت بسیار دارند؛ به طوری که تشخیص آنها از یکدیگر بسیار دشوار است.
سفالگری در این منطقه به دو صورت سفال رسی و سفال بدل چینی انجام می شود که از لحاظ مواد تشکیل دهنده و تهیه و آماده سازی با هم تفاوت دارند. بدل چینی نوعی سفال با گل سفید است که چینی سازها در گذشته برای ساخت ظروف بدل چینی از آن استفاده می کردند. مواد اولیه ی این نوع سفال ها سیلیس یا سنگ چخماق، بنتونیت یا گل سرشور و کالن است. سنگ چخماق و کالن از معادن اطراف گناباد به دست می آیند. پس از تهیه ی سنگ چخماق، آن را با پتک می کوبند تا به اندازه های کوچک و به اصطلاح کشمش نخودی تبدیل شود.
سفال رسی هم از انواع سفال قرمز است و قدمتی کمتر از سفال بدل چینی در این منطقه دارد. ظروف سفالی در مند به دوشکل چرخ ساز و دست ساز ساخته می شوند. سفال های دستی که سابقه ای طولانی دارند به صورت قالب گیری از گلدان، قمقمه و.. با نقوش برجسته روی بدنه، ظرف هایی به شکل پرنده و جانوران و یا ظرف ها و حجم هایی به شکل مکعب و مکعب مستطیل ساخته می شوند. ظروف سفالی ساخته شده با چرخ بیشترین ساخته های سفالی را تشکیل میدهند. ساخت این ظروف آسان تر است و به دلیل کاربردی بودن بازار خوبی دارند. از این میان نقاشی روی سفال نیز قدمتی طولانی دارد. بعضی از نقوش جنبه مقدس و آیینی دارند و از اعتقادات و باورهای مردم سرچشمه گرفته اند. نقوش به کار گرفته در مند شامل نقوش انسانی، حیوانی، گیاهی و هندسی هستند. نقش انسانی معمولاً به صورت زنی است در چهره ی خورشید که خطوطی مانند شعاع های خورشید دور تا دور آن را گرفته اند. این نقش از نقوش مهم سفال مند است و بیشتر در وسط ظروف به کار می رود. نقوش حیوانی نیز در قالب مرغ، ماهی، پروانه و.. است. این نقوش با رنگهایی مثل زرد و قرمز کشیده می شوند.
منبع : visitiran.ir/fa
