زیلوبافی میبد یزد
زیلو یک دست بافته زیبا و در عین حال ساده و بی پیرایه است و چه بسا همین ویژگی آن را به هنر اصیل و سنتی مردمان حاشیه کویر ایران بدل می کند. زیلوبافی میبد، در استان یزد، در تمامی ایران از شهرت خاصی برخوردار است. این دست بافته که بیشتر ظاهری شبیه به گلیم دارد را معمولاً با سطوحی شطرنجی، در رنگ های محدود، و به صورت زیرانداز در منازل و گاه در مساجد می بینیم.
مواد اولیه اصلی در زیلو نخ پنبه است و تهیه این نخ نیز نخستین مرحله از مراحل چندگانه بافت زیلوی میبد به شمار می آید. از همین روست که این هنر اساساً در مناطق کشاورز نشین ایران رواج دارد و نخ پنبه مورد استفاده در آن به عنوان یک ماده اولیه بوم آورد شناخته می شود. استان یزد با آب و هوای گرم و خشک کویری منزلگاهی بس شایسته برای زیلوبافی در طول تاریخ بوده است؛ چرا که زیلوهای دست بافت مردمان این خطه علاوه بر طرح و نقش و رنگ های منحصر به فرد، به عنوان یک زیرانداز سبک و خنک شناخته می شود؛ همچنین، به اذعان شواهد تاریخی، کهنترین اثری که از زیلوبافی در ایران در دست داریم مربوط به مسجد جامع میبد است
دستگاه بافندگی زیلو شباهت بسیاری به دار قالی و نقوش به کار رفته در آن نیز وجوه اشتراک بسیاری با نقش های قالی و گلیم دارد. در عین حال، نقش هایی نیز در زیلو وجود دارد که آنها را بیشتر در آثار معماری ایران مشاهده کرده ایم؛ گروه سوم از نقوش زیلو نیز مختص این بافته بوده و تماماً منحصر به فرد است. نقوش هندسی و گیاهی دو گروه اصلی نقش مایه ها بر این دست بافته کهن را شکل می دهند که لوزی ها، مربع ها و چلیپاها در میان نقوش هندسی برجسته اند. گل های به کار رفته در نقشه زیلو نیز به دلیل ماهیت خاص این بافته نزدیک به نقوش هندسی و به صورت شکسته تصویر می شود.
ساختار کلی زیلوها اساساً از دو نقشه گلدانی و محرابی تشکیل شده است. بافته‌های زیلو عموماً به صورت دورنگ به بازار عرضه می شود که معمولاً یکی از رنگ های اصلی آن سفید است. ترکیب سفید و آبی، سبز و گلی، و آبی و گلی سه رنگ مشهور در زیلوبافی میبد است. استفاده به عنوان زیرانداز مهم ترین کاربرد زیلوهای میبد است که علاوه بر کف منازل به دلیل سادگی و آرامش خاص متجلی در آن، برای کفپوش مساجد نیز بسیار محبوب است. در عین حال، در سال های اخیر، شاهد ظهور کاربردهای تازه ای برای زیلو مانند کیف و پشتی نیز هستیم که سبب رونق و تازگی بیش از پیش این صنایع دستی کهن خطه کویری ایران شده است. زیلوبافی به عنوان هنر شاخص شهرستان میبد در فهرست شورای جهانی صنایع دستی به ثبت رسیده است.
منبع : visitiran.ir/fa
