آینه خانه مفخم
آینه خانه مفخم یا دارالحکومه سردار مفخم از بناهای دوره قاجار در شمال شهر بجنورد است که در دهه ۱۲۵۰خورشیدی هم زمان با حکومت ناصرالدین شاه به دستور یارمحمد خان شادلو معروف به سردار مفخم به منظور ستاد فرماندهی وی در بجنورد در دو طبقه با مساحتی حدود 2000 متر مربع ساخته شده است. مشهور است که طراحی نقشه ساختمانی آیینه خانه به دست میرزامهدی خان شقاقی (ممتحن الدوله)، نخستین مهندس معمار ایرانی که از دانشکده معماری پاریس فارغ التحصیل شده بود، انجام شد.
مصالح به کار رفته در این بنا شامل آجر، ماسه، آهک و گچ بوده که به منظور رعایت اصول معماری در زیرسازی و پی آن سنگ به کار رفته است. همچنین چوب روسی به صورت عمودی و افقی نیز به منظور استحکام بنا به کار گرفته شده است. آیینه خانه، توسط فضای سبز محدودی از جمله گل کاری و احداث چپر و پرچین از کل مجموعه دارالحکومه منفک می شده است. بنای مزبور دارای پلانی آزاد است که رعایت نظام هندسی، وجود تقارن و الهام پذیری از معماری غرب از جمله استفاده از کاشی هفت رنگ در ساخت آن به وضوح مشاهده می شود. در ساخت نمای آیینه خانه از کاشی در سه تکنیک هفت رنگ، معقلی و اسلیمی استفاده شده است. ساختمان دارای سه درب ورودی در اضلاع شمالی ورودی اصلی، غربی و شرقی است که هر سه به راهرویی در طبقه اول منتهی می‌شود.
این بنای معروف با بناهای دیگری از جمله عمارت کلاه فرنگی و حوضخانه، در باغ بزرگی قرار داشته که مجموع آنها مجموعهی دارالحکومه مفخم را تشکیل داده‌اند و به عنوان فضای اداری و دیوانی برای انجام دیدارهای رسمی سردار مفخم با رجال سیاسی عهد قاجار و نیز برگزاری مراسم تشریفات نظامی و رایزنی درباره مسائل سیاسی و اجتماعی سران ایل مناطق تحت حکومت، استفاده می شده است. عمارت مفخم 32 اتاق و دو تالار با آینه‌کاری‌ها، کاشی کاری‌ها و گچبری های بسیار زیبا و تماشایی دارد و یکی از آثار بی نظیر عصر ناصرالدین شاه محسوب می شود. آیینه خانه مفخم (تالار آیینه) که هم اکنون به عنوان موزه اسناد و نسخ خطی از آن استفاده می شود، محور اصلی این ساختمان است که در طبقه دوم قرار گرفته و از طریق دو رشته پلکان انتهای شرقی و غربی راهروی طبقه اول قابل دسترسی است. این اتاق، سه در از جنس چوب صندل دارد که با استخوان ترصیع شده اند. در ازاره تالار سنگ مرمر مرغوب به کار رفته و بلافاصله از بالای آن آیینه کاری شروع شده و تمام بدنه و سقف تالار را دربرگرفته است.
در این آیینه کاری ها 17 طرح مختلف شامل طرح های زیبای هندسی و گیاهی، طرح چهل چراغی که در وسط تالار آویخته بوده و نیز نمای بیرونی آیینه خانه به طرز استادانه ای اجرا شده است. گرداگرد بخش فوقانی دیوارها، در قسمت قرنیز ردیفی از عکسهای قدیمی شامل عکس 134 تن از رجال سیاسی و شخصیت های برجسته دوره صفوی و قاجار در زیر قابهای شیشه ای نصب شده است. علاوه بر اینها 13 قاب خوشنویسی شده به خط نستعلیق و شکسته نستعلیق به طرز مشابه بر روی دیوار ضلع جنوبی تالار نصب شده بود که پس از انجام عملیات مرمت از جای خود برداشته شده و اکنون در گنجینه موزه نگهداری می شود. در این قابها آیاتی از قرآن کریم به طرز زیبایی نوشته و تذهیب شده که در یک نمونه امضای کاتب با عبارت «راقم عبدالعلی 1226 هجری قمری» قابل تشخیص است. نام ساختمان آیینه خانه برگرفته از همین تالار آیینه است.
منبع : visitiran.ir/fa
