موزه مردم شناسی رباط ویرانی
موزه مردم شناسی رباط ویرانی در سال 1377 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران قرار گرفت و در سال 1385 با کاربری موزه فعالیت خود را از سر گرفت. رباط یا کاروانسرا در واقع مهمانخانه های بین راهی ایران در طی قرون گذشته بوده است و سابقه آن به دوران هخامنشی می رسد. عملکردهای گوناگونی که در گذشته کاروانسراها به عهده داشته اند باعث ایجاد نام های متفاوتی برای اینگونه بناها در فرهنگ لغات شده است. از جمله می توان به اسامی تیمچه، کاربات، رباط، ساباط و خان اشاره کرد که همگی به معنای کاروانسرا است. به دلیل خشکی نسبی آب و هوا در بخش عمده ای از کشور ایران و دور بودن شهرها و آبادی ها از یکدیگر وجود نقاطی جهت استراحت و تهیه آذوقه در بین راه ضروری بوده و بدون وجود این ایستگاه ها طی طریق و ارتباط بین مناطق مختلف کشور غیرممکن بود.
کاروانسرای رباط ویرانی، از آن جهت ویرانی نام گرفته است که در روستایی با همین نام قرار دارد و دارای قدمتی چند صد ساله است و بنا به نظر کارشناسان پیشینه آن به اواخر دوره تیموری و اوایل حکومت صفویان می رسد. با توجه به رونق تجارت و گردشگری غرب و شرق در عهد صفوی، می توان این دوره را دوره اوج احداث کاروانسراها در نظر گرفت. کاروانسرا های صفوی در مسیر راه های مهم بین شهری به فاصله‌ی مسافتی که کاروان در یک روز می توانست طی کند ساخته می-شد. موزه-رباط ویرانی در شهرستان شاندیز مشهد و در مسیر نیشابور به توس قرار دارد و از نوع کاروانسراهای سرپوشیده و بدون حیاط است و دارای 9 اتاق یا غرفه است که امروزه محل نمایش موزه است. این موزه را می‌توان یکی از مهمترین موزه‌های مشهد به‌شمار آورد و مهمترین هدف آن را می توان جایگاه و اهمیت مشاغل سنتی و بومی دانست. از جمله این مشاغل که به‌وسیله مجسمه های مومی بازنمایی شده اند می‌توان به فیروزه تراشی، هرکاره تراشی، زین سازی، گاری سازی، جارو بافی، حصیر بافی، عطاری، پوستین دوزی، حلاجی، کفاشی سنتی و بسیاری دگر اشاره کرد.
باتوجه به مستندات به‌جا مانده در قرن 13 خورشیدی تنها در شهر مشهد بالغ بر سیصد حرفه و شغل فعالیت داشته اند. که مهمترین آنها بقالی، شعر بافی، زارع و خبازی بوده است این موزه اولین موزه تخصصی مشاغل و حرفه‌های سنتی خراسان بزرگ به شمار می رود.
منبع : visitiran.ir/fa
