موزه قلعه جلال الدین گرمه
قلعه جلال‌الدین گرمه در استان خراسان شمالی که امروزه علاوه بر اهمیت تاریخی به عنوان موزه مردم شناسی نیز کاربری دارد در سال 1356 خورشیدی در فهرست آثار ملی ایران درآمد و در سال 1386 مرمت بنای قلعه آغاز شد و پس از چهار سال در سال 1390 خورشیدی موزه مردم شناسی قلعه جلال‌الدین در گرمه بازگشایی شد. این قلعه در بخش جاجرم و در جنوب بجنورد در بالای کوه مرتفعی واقع شده است و اطراف آن را دشت های وسیع احاطه کرده است. ابتدا در نگاه اول تصور می شود که این بنا یک کاروانسرا است و این سوال پیش می آید که آیا به چه منظوری این کاروانسرا بر بالای کوهی که از هر طرف با شیب تند به دشت منتهی می شود ساخته شده است ولی هر چه بیشتر به آن نزدیک می شویم به عظمت و موقعیت دفاعی آن بیشتر پی می بریم.
طرح کلی بنا شش ضلعی است و در هر ضلع آن یک برج دایره ای شکل قرار دارد ارتفاع برج ها تا 15 متر نیز می رسد. در هر برج قلعه خمره های بزرگی تعبیه شده است تا در مواقع اضطراری آذوقه افراد قلعه را تامین کند. سنگ های به‌کار رفته در نمای خارجی بنا صاف و ارتفاع دیواره-های قلعه یک‌و‌نیم متر و قطر آنها پنج متر است. به اعتبار سفالینه هایی که از حیاط قلعه به دست آمده تاریخچه ساخت آن را مربوط به قرن های ششم تا هفتم هجری عنوان کرده اند هر گروه از کارشناسان اهل فن دلیل پیدایش این قلعه را به زمان و فرد خاصی نسبت داده اند اما اکثراً بر این باورند که قلعه به دستور سلطان جلال‌الدین خوارزمشاه در هنگام حملات مغول به ایران برای مقابله با سپاهیان قوم مهاجم ساخته شده است. و در حقیقت موزه نیز با هدف شناسایی جلال‌الدین خوارزمشاهی آغاز به کار کرد. جلال‌الدین فرزند خوارزمشاه در مقابل مغولان دست به مقاومت جدی زد.
وی به غزنه رفت و بعد از چند پیروزی، در نبرد با چنگیز‌خان در سواحل رود سند مغلوب شد و فرار کرد و تا پنجاب و سند امپراتوری کم‌دوامی بنا نهاد. اما فرار وی منجر به اولین حمله مغول به هند شد. جلال‌الدین پس از دو سال توقف در هند به امید تجدید بنای امپراتوری به ایران بازگشت و بعد از یک دهه پرتلاطم حمله به عراق و قفقاز در سال 628 قمری در حال فرار از دست مغولان در کردستان کشته شد. در طبقه اول موزه به وسیله‌ی تابلو هایی به سبک پرده خوانی و نقالی که نوعی آئین و نمایش ملی-مذهبی در ایران است وقایع تاریخی دوران مغول و زندگی جلال‌الدین روایت می شود.
منبع : visitiran.ir/fa
