مسجد سپهسالار یکی از نخستین و بزرگترین مسجدهای شهر تهران است. این مسجد همراه مدرسه‌ای به همین نام در کنار عمارت بهارستان مجلس شورای ملی در میدان بهارستان تهران جای گرفته است، مجموعه سپهسالار که به «مسجد و مدرسه عالی شهید مطهری» نیز مشهور است.
مسجد و مدرسه سپهسالار
میرزا حسین خان سپهسالار، صدراعظم ناصرالدین شاه قاجار، دستور ساخت مدرسه و مسجدی بزرگ را در قلب تهران صادر کرد. با مرگ او برادرش، یحیی خان مُشیرالدوله، کار برادرش را پی گرفت و سرانجام پس از پنج سال ساخت این مجموعه بینظیر به سرانجام رسید.
طراحی مسجد و مدرسه سپهسالار برعهده «میرزا مهدی خان شَقاقی»، سپرده شد. میرزا مهدی ملقب به «مُمتَحِن الدوله»، اولین مهندس معماری ایرانی بود که برای تحصیلات آکادمیک این رشته به فرانسه رفت.
بنای مسجد باشکوه است و عنوان بزرگترین مسجد – مدرسه تهران را در اختیار دارد. برای طراحی این بنا از نمونه های ایرانی مثل مدرسه چهارباغ و مسجد جامع اصفهان و همچنین مسجد ایاصوفیه استانبول الهام گرفته شده است. وجود هشت گلدسته و سبک ویژه گنبدسازی که در مسجدهای ترکیه به چشم میخورند، دلیلی بر این مدعاست.
هنگام ساخت، شش در برای ورود و خروج برای مسجد در نظر گرفته شده بود اما با ساخت کتابخانه مجلس در سال 1342 خورشیدی، سه ورودی شمالی آن از بین رفت. امروزه هنگامیکه از مجلس شورای ملی به سمت جنوب حرکت میکنیم، ورودی غربی مسجد را که با سر در بسیار زیبا و باشکوه به خیابان گشوده می‌شود، خواهیم دید. این ورودی به وسیله دالانی به حیاط مسجد منتهی می‌شود. ورودی شرقی مجموعه نیز درب ورودی خانمهاست. اما هنگام داخل شدن از سمت جنوبی، به سردری ساده بر خواهیم خورد که به حیاط «دارالشَفا» گشوده می‌شود. در حال حاضر این قسمت به محل پاسخگویی به سوالات شرعی تبدیل شده است.
مسجد سپهسالار همانند بسیاری از مساجد ایرانی، چهارایوانی است. صحن مرکزی چهارگوش و هر ضلع دارای یک ایوان است. صحن اصلی چهارصد متر مساحت دارد و در دو طبقه ساخته شده است. این صحن وسیع در مجموع دارای شصت حجره برای اقامت طالبان علوم دینی است.
یکی از دیدنیهای مسجد و مدرسه سپهسالار، ساعتی است که در سال 1880 میلادی با سه ناقوس در فرانسه ساخته شد و به این مجموعه منتقل گردید. این ساعت بر روی اتاقکی به ارتفاع پنج متر با بدنه کاشیکاری نصب شده و در میان دو گلدسته که بر روی ایوان شمالی مسجد قرار دارند، خودنمایی میکند.
کتابخانه سپهسالار نیز در نوع خود بینظیر است. جالب است بدانید با اینکه در نقشه اولیه مسجد، فضایی برای کتابخانه در نظر گرفته شده بود، اما تا سالها خبری از ساخت آن نبود. سرانجام در سال 1313 خورشیدی، یعنی آن هنگام که «ماکسیم سیرو» معمار فرانسوی ساخت آن را برعهده گرفت، کتابخانه نیز به این مجموعه اضافه شد تا محل مناسبی برای نگهداری 4000 نسخه خطی که شخص سپهسالار خریداری کرده بود، به وجود آید. امروزه این کتابها به همراه 10.000 کتاب چاپ سنگی در این کتابخانه نگهداری می‌شود.
