مجموعه فرهنگی تاریخی سعدآباد
کاخ سعدآباد مجموعه‌ای به وسعت 110 هکتار در کوهپایه های توچال و دره دربند، در شمال تهران است. این مجموعه که رودخانه دربند را در میان خود دارد، در ارتفاع ۱۸۰۰ متری سطح دریا جای گرفته است و از شمال با رشته کوه البرز، از شرق با گلاب‌دره، از غرب با ولنجک و از جنوب با تجریش پیوند دارد.
کوشک احمدشاهی
قدیمی‌ترین سازه در مجموعه سعدآباد از دوران پادشاهی احمد شاه قاجار بر جا مانده است. پس از کودتای سال 1299 خورشیدی، سعدآباد خانه تابستانی رضا شاه پهلوی شد و این رخداد به روند گسترش سعدآباد و افزایش سازه ها انجامید، تا آنجا که 14 کوشک کوچک و بزرگ در آن سر بر آورد. چنان که رضا رفیع، ملقب به «قائم مقام الملک» نوشته است، او سعدآباد را از ابوالفتح سردار اعظم، پسر بانو عظما، خواهر ظل‌السلطان، به ارزش 400 هزار تومان و به وسعت 8 هزار متر برای رضا شاه پهلوی خرید و همچنین تپه علی خان والی را نیز از پدر سرتیپ والی به ارزش 7 هزار تومان به آن افزود. پس از آن نیز باغ ها و زمین-های دیگری برای افزایش وسعت سعدآباد خریداری شد. محمدرضا شاه پهلوی نیز در دهه ۱۳۵۰ سعد آباد را خانه خود ساخت. پس از انقلاب اسلامی کارکرد سعدآباد بیشتر کارکردی موزه ای شد و بخشی از کوشک ها نیز به نهاد ریاست جمهوری واگذار شد.
کوشک اسود
«کوشک اسود» که به دلیل کاربرد سنگ مرمر تیره «کاخ سیاه» نیز نامیده شده است، در جنوب سعدآباد جای دارد. ساخت کاخ اسود در سه طبقه و با سنگ مرمری که از ولی‌آباد چالوس آورده شده، ساخته شده است. پس از انقلاب اسلامی، کاخ اسود در سال 1364 به نام موزه هنرهای زیبا بازگشایی شد. در این سازه آثاری از هنرمندان ایرانی مانند سهراب سپهری، حسین کاظمی، ناصر اویسی، حسین محجوبی، فرامرز پیلارام، حسین زنده رودی، پروانه اعتمادی، نصرالله افجه‌ای و ابوالقاسم سعیدی و هنرمندان جهانی مانند سالوادور دالی، جان فردریک هرینگ، پیتر گراهام، ایوان شیشکین، فرانسوا موزن و ژول برتون به نمایش گذاشته شده است. در کنار این‌ها، آثار هنری از دوران پادشاهی صفوی، افشار، زند و قاجار نیز دیده می-شود.
موزه اسناد
کوشک گارد جاویدان که امروزه موزه آلبوم های سلطنتی و اسناد سعدآباد نامیده می شود، نگهدارنده انباری از اسناد و تاریخ خود کاخ سعدآباد در دوران پادشاهی پهلوی است. این کوشک با 480 متر چهارگوش، دارای یک اشکوب و زیرزمین و 9 اتاق و 2 تالار است.
کاخ موزه ملت
کاخ موزه ملت، کوشکی با نمای سفید به وسعت 5000 متر مربع است که در سالهای 1310 تا 1315 خورشیدی با نمایی از مهندسانی همچون خرسندی، طاطاووسیان و بوریس روسی و گچ بری هایی از عبدالکریم شیخان، رضا ملائکه، حسین کاشی و غلامرضا پهلوان ساخته شد. این کوشک که کاخ سفید نیز نامیده می شود، 54 بخش دارد. دفتر کار شاه، فرش های دستبافت ایرانی، نگارگری دیواری یونان باستان، درخت خرمای سیمین و گلدان زرین این سازه را زیباتر ساخته است.
موزه هنر ملل
موزه هنر ملل در کاخ سفید سعدآباد کارهایی از هنرمندانی همچون سهراب سپهری، لیلی متین دفتری، ایران درودی، حسین زنده رودی، بهجت صدر، مسعود عربشاهی، معصومه سیحون، پرویز تناولی، برنارد بوفه، هربرت بایر، فرناند لژه، مک آووی، مارک شاگال، سزار بالداچینی، یاکوف آگام را در خود جای داده است.
آشپزخانه سعدآباد
موزه آشپزخانه سلطنتی، آشپزخانه ویژه سعدآباد، با سازه ای به وسعت 800 متر مربع، با زیرزمین و تالار میانی، 6 اتاق، در میان باغ و کناره رودخانه دربند است. پیشکاران و آشپزهای این آشپزخانه ایرانی بودند و شمارشان حداقل 15 تن بود که خوراک خانواده شاهی را با سرپرستی کامران یزدی فراهم می کردند. این آشپرخانه در 1354 با پیمانکاری شرکتی آلمانی به روز و بازسازی شد.
موزه محمود فرشچیان
موزه محمود فرشچیان یک سازه قاجاری به وسعت 600 متر مربع است، که رضاشاه پهلوی و ملکه عصمت روزگاری در آن زندگی می کرد. این سازه امروز یک موزه است که بیش از 50 کار از استاد فرشچیان را در خود جای داده است.
کاخ اشرف پهلوی
کاخ اشرف پهلوی در بخش شرقی سعدآباد ساختمانی از سنگ مرمر سفید است. این سازه در سال های 1315 تا 1318 خورشیدی به دستور رضاشاه برای اشرف پهلوی ساخته شد. کاخ اشرف در سال 1350 خورشیدی به خواست شاهدخت بازسازی شد. کاخ اشرف در سال 1374 خورشیدی با کاربری موزه ظروف سلطنتی بازگشایی شد. این موزه امروزه بیش از 500 یادگار تاریخی را در 5 تالار از کارخانه-هایی همچون لیموژ، سور، باواریا، رزنتال در خود جای داده است.
موزه سلاح های دربار
کاخ غلامرضا پهلوی امروزه به نام موزه سلاح های دربار، ساختمانی در شمال سعدآباد است. بیش از 110 سلاح گرم از گونه شکاری، جنگی، کمری و افزارهایشان از کارخانه های اسلحه‌سازی همچون رمینگتون، وینچستر، اسپرینگ فیلد، برنو، به ویژه نخستین سلاح های کارخانه ارتش شاهنشاهی در این موزه نگهداری می شود.
کاخ شمس
کاخ شمس پهلوی در سال های 1314 تا 1318 خورشیدی ساخته شد. وسعت کوشک شمس نزدیک به 2600 متر مربع است، با دو طبقه و یک زیرزمین که پس از رفتن شاهدخت به مهرشهر کرج در سال 1342 خورشیدی اشیا گرانبهایی همچون هدایای خارجی دربار پهلوی در آن نگهداری می شد. پس از انقلاب اسلامی، کاخ شمس یک بار موزه مردم شناسی شد و پس از آن موزه تاریخ معاصر و بار دیگر موزه پوشاک سلطنتی شد.
موزه حسین بهزاد
کاخ کرباسی، دفتر کار رضا شاه پهلوی و پس از آن خانه تابستانی رضا پهلوی و کاخ ولیعد شد. این سازه قاجاری موزه حسین بهزاد است که 289 کار از طراحی های او را در 5 تالار خود جای داده است.
موزه نظامی
کاخ تاج الملوک با زیرساختی نزدیک به 3000 متر مربع در دو و نیم طبقه به سال 1278 خورشیدی ساخته شده است. این کاخ اکنون به موزه نظامی تبدیل شده است.
کاخ سبز
کاخ سبز یا موزه سبز، نخست به دست علیخان والی و سپس رضاشاه پهلوی و با معماری میرزا جعفرخان معمارباشی ساخته شد. در نمای این سازه از سنگ‌های سبز خمسه زنجان بهره برده شده و با کاربرد سرب نیز بهبود یافته است و دارای آینه کاری، گچبری، سنگ تراشی و خاتم کاری است. وسعت زیرساخت این کوشک 1203 متر مربع و 2 طبقه است. بخش نخست پله درگاهی، اتاق انتظار، اتاق کار، تالار آیینه، اتاق خوراک خوری ویژه و اتاق خواب را در بر دارد و بخش دوم، زیرزمینی برای پذیرایی مهمانان خارجی شامل اتاق پذیرایی، 2 اتاق خواب و اتاق خوراک خوری است.
موزه برادران امیدوار
کالسکه خانه و استراحتگاه سورچی ها در بخش شمالی سعدآباد جای دارد که یک سازه قاجاری با نمای آجر قرمز و گچ بری است. امروزه این سازه موزه برادران امیدوار است که از 1333 تا 1343 خورشیدی سفری به 5 قاره و 99 کشور با 2 موتورسیکلت مچلس و سپس یک خودرو سیترون به انجام رساندند.
موزه آب
دفتر رییس تشریفات کاخ سعدآباد امروزه موزه آب است و در جنوب شرقی کاخ سبز جای دارد. این سازه زمینی به وسعت 2640 متر مربع و 2 زیرساخت درون آن دارد. در این موزه تاریخ روش‌ها، افزارها و دستآوردهای نگهداری و پخش آب در تاریخ ایران نمایش می یابد.
نمایشگاه خط میرعماد
کاخ فرحناز کوشکی با 2 طبقه از آمیختن معماری ایرانی و اروپایی است که شاهدخت فرحناز پهلوی در آن زندگی می کرد و امروزه نمایشگاه خط میرعماد است.
موزه اتومبیل‌های سلطنتی
موزه اتومبیل‌های سلطنتی سعدآباد خودروهای کلاسیکی از تاریخ خودروهای جهان همچون 3 رولزرویس، اسپید باگی، 5 بنز، 6 موتور سیکلت، اسنوموبیل و کالسکه را در خود جای داده است.
باغ سعدآباد
باغ موزه سعدآباد یک باغ‌دره ایرانی 11 هکتاری با چنارهایی 100 ساله است که نزدیک به 7500 درخت دارد. این باغ دارای جنگل طبیعی، رودخانه، قنات، باغستان، گلخانه، چمنزار و گیاهانی کمیاب همچون سکویا، ژینکو، لاله، کاج نوئل، گل شرابی، اسطوخدوس و تاج الملوک است.
سعدآباد جدای از کاخ ها و فضاهای معرفی شده، 9 کاخ دیگر، چندین گلخانه، تندیس و … را در خود جای داده شده است.
منبع : visitiran.ir/fa
