عمارت ذوالفقاری
موزه باستان شناسی زنجان در ساختمانی مشهور به «عمارت ذوالفقاری» و در مرکز شهر زنجان و در ضلع شمالی «سبزه میدان» در محله ای به نام «دالان آلتی» قرار دارد.
عمارت ذوالفقاری پیشتر منزل حاکم زنجان بوده است که بعدها به موزه باستان شناسی زنجان تغییر کاربری داده شد. این عمارت اعیانی از بخش های گوناگونی شامل اندرونی و بیرونی تشکیل شده بود.
ناگفته نماند از این خانه تاریخی در حال حاضر فقط عمارت بیرونی آن باقی مانده که به نام مالک آن، «عمارت محمود خان ذوالفقاری» معروف شده است. گفته می شود این خانه را «سردار اسعدالدوله»، پدر محمود خان دراواخر حکومت قاجار ساخت و بعد از مرگ او، محمودخان در آن اقامت داشت. در دهه های پیشین این منطقه از زنجان محله اعیان‌نشین به حساب میآمده است و سران شهری هرکدام در آن عمارتی داشتند.
با پیروزی انقلاب اسلامی، مالکیت خانه ذوالفقاری در اختیار سازمان های گوناگون قرار گرفت تا اینکه با قرار گرفتن آن در فهرست آثار ملی، توجه بیش از پیش به آن شد و جلوی تخریب آن را گرفتند.
در سال ۱۳۷۹ خورشیدی بود که اداره کل میراث فرهنگی استان زنجان تصمیم به مرمت و تغییر کاربری عمارت ذوالفقاری گرفت و طی چندین مرحله عملیات مرمت و با انتقال آثار به دست آمده از معدن نمک «چِهرآباد» در سال ۱۳۸۶ خورشیدی، موزه موقت مردان نمکی در این مکان به نمایش درآمد و در سال ۱۳۸۸خورشیدی، اولین موزه باستان شناسی استان زنجان در عمارت ذوالفقاری افتتاح شد.
سازه بنا و نمای آن تا حدودی حفظ شده است و به باور کارشناسان، بسیار شبیه به بناهای اواخر دوره قاجار است که از سبک گوتیک اروپایی الهام گرفته شده است. سقف بنا شیروانی است و نورگیر زیبایی به سبک «کلاه فرنگی» دارد.
از جمله پرآوازه ترین اشیای موجود در این موزه، پیکر مردان نمکی است که سه مورد از آنها در این موزه نگهداری می شود. ناگفته نماند که یکی از مردان نمکی هم امروزه در موزه ایران باستان در تهران نگهداری می شود.
بخش اسلامی موزه
در این بخش آثار به دست آمده از دوران اسلامی به نمایش گذاشته شده. پی سوزها و شیشه ها از جمله مهم‌ترین اشیای این دوره هستند. شیشه ها به دلیل تكنیك های خاص طراحی و نمایش تكنولوژی ساخت، بسیار جالب توجه و حائز اهمیت می باشند. شیشه های دوران اسلامی اغلب شامل ظروف كوچك مثل عطردان و محفظه های نگهداری دارو و مایعات می‌باشند.
سردیس ایلخانی
در بین آثار تاریخی، چهره سنگی بزرگ به شكل انسان از معبد داش‌كسن توجه هر بیننده ای را به خود جلب می كند. در مورد پیشینه این اثر احتمال می‌رود با توجه به بودایی بودن معبد و تمایل پادشاهان ایلخانی به نگهداری پیكره ای از بودا در معابد، سردیس یكی از حكمرانان ایلخانی بوده و یا این‌كه یك اثر اهدایی به معبد باشد. برخی محققین نیز بر این باورند كه این نقش برجسته احتمالاً متعلق به چهره مهر باشد.
مردان نمكی
مومیایی های شش گانه معدن نمك زنجان و میراث ماندگار جهانی كه حاصل همكاری بی‌نظیر طبیعت با تاریخ است در عمارت تاریخی ذوالفقاری در معرض دید گردشگران قرار گرفته‌اند.
بخش بافته‌ها (پارچه‌ها)
این بخش شامل كمیاب ترین آثار دوره هخامنشی و ساسانی است. این موزه تنها مكانی است كه بافته ای از دوران هخامنشی دارد. تنوع بافت، رنگ، طرح، نقش و جنس این پارچه ها نشان از ظرافت و دقت آمیخته با هنر در صنعت نساجی ایران باستان دارد. نمونه بارز این ظرافت را در كمربند مرد نمكی شماره 3 می‌توان دید.
منبع : visitiran.ir/fa
