قلعه والی (موزه مردم شناسی)
قلعه والی ایلام یکی از بناهای زیبای دوران قاجار در دشت میان کوهی ایلام و در بالای تپه چگا میرک (در محله ای به نام حسین‌آباد فیلی) در سال ۱۳۲۶ هجری قمری در زمینی به بزرگی ۲۵۰۰ مترمربع به دستور (غلام رضا خان والی) ساخته شده است.
بعد از این که ساخت قلعه والی به پایان رسید، غلام رضا خان دستور داد تا کتیبه ای به طول ۱۸۰ سانتی متر به خط نستعلیق حکاکی و سپس بر بالای ورودی شرقی بنا نصب شود، ولی در جریان جنگ تحمیلی این کتیبه سقوط کرد و هم اکنون نیز در بخش دیگری از قلعه نگهداری می‌شود. در ضلع شمالی قلعه والی، قسمت شاه‌نشین آن قرار دارد که بسیار بزرگتر از بقیه اتاق های قلعه است. در وسط شاه‌نشین نیز یک حوض کوچک به چشم می خورد که ابتدا با سنگ مرمر تزیین شده بود و سپس بعد از بازسازی با کاشی های رنگی زیبا آراسته شد. در سقف اتاق های قلعه نیز آیینه کاری هایی به صورت معمول انجام گرفته است که بخشی از این آیینه کاری‌ها در اتاق های ضلع غربی برجای مانده که در نوع خود بسیار زیبا و جذاب نیز هستند. از جمله زیبایی های معماری و ساخت بنا می توان به پنجره های مشبک با شیشه های الوان، نرده های مشبک آجری به رنگ زیبای فیروزه ای، اورسی‌ها، ستون های دایره ای قلعه، سرستون های نقش دار و قوس های کمانی و تزیینی قلعه اشاره کرد.
عمده مصالح به کار رفته در ساخت قلعه والی، شامل آجر و در مواردی سنگ است. بیشتر اتاق های قلعه والی به صورت تودرتو بنا شده اند و این بدان معنا است که با هم ارتباط داخلی دارند در مجموع قلعه والی دارای پنج اتاق کوچک، ۲۰ اتاق بزرگ، چهار ایوان و دو تراس کوچک در ضلع جنوبی است. چشمه بی‌بی آب این قلعه را تأمین می کرده است که به سبک گذشته با استفاده از تنبوشه آب چشمه به محوطه حیاط مرکزی قلعه هدایت می شد. این اثر در تاریخ ۱۹ خرداد ۱۳۷۶ با شماره ثبت ۱۷۹۸ به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.
در سال 1385 این مکان به موزه مردم شناسی وابسته به سازمان میراث فرهنگی ایلام تغییر کاربری داد که از بخش های مختلفی تشکیل شده است و در آن آداب و سنن، فرهنگ و ایلات مختلف استان و شخصیت های سیاسی و فرهنگی به کمک مجسمه هایی نمایش داده شده اند. در حال حاضر موزه مردم شناسی شهر ایلام از غنی ترین موزه های تخصصی مردم شناسی محسوب می شود . این موزه واقع در خیابان پاسداران روبه روی اداره میراث فرهنگی در تمامی روزها بجز جمعه ها برای بازدید به روی عموم باز است.
منبع : visitiran.ir/fa
