موزه آبگینه و سفالینه‌ های تهران

موزه‌ آبگینه و سفالینه

موزه‎ آبگینه یکی از موزه‌ های شهر تهران است. این موزه در ساختمانی زیبا و تاریخی متعلق به‌ دوران قاجاریه ایران در باغی به‌ مساحت 7000 متر‌ مربع در دو طبقه و شش تالار، واقع در بافت تاریخی خیابان سی‌تیر قرار‌ گرفته است. عمارتی باشکوه و هشت ظلعی که به‌دستور احمد قوام مشهور به قوام‌السلطنه، یکی از سیاستمداران و نخست‌ وزیر ایرانی (در دوران احمدشاه قاجار و دوران پهلوی)، ساخته شده است.

عمارت، تلفیقی از معماری ایرانی و اروپایی است. پله های آن به‌ سبک روسی طراحی شده است. در جای جای آن هنر استادکاران ایرانی به‌ چشم می‌ خورد. منبت‌ کاری‌ های درها و پله‌ ها، گچ بری‌ سقف‌ ها و ستون‌ ها و آیینه‌ کاری‌ ها به این عمارت حال و هوای کاملاً ایرانی داده است. در زمان قاجار اکثر ویلا ها و کاخ‌ ها به‌ سبک معماری باروک اروپایی ساخته می‌ شدند. نقش های پیچیده‌ کنده‌ کاری شده بر سنگ و ستون‌ ها از ویژگی‌ های برجسته اقامتگاه ثروتمندان در این دوره بود. پس از انقلاب در سال 1368 به آیینه‌کاری‌های طبقه‌ دوم بخش‌ هایی اضافه شد که در آنها مضامین مذهبی و انقلابی به‌ چشم می‌ خورد.

در سال 1331 عمارت قوام و سایر اموال وی توسط مجلس وقت مصادره شد و در اختیار دولت درآمد؛ بعد از آن عمارت قوام به‌ مصری‌ها فروخته شد و عمارت را به‌ مدت هفت سال به‌ سفارت خود در تهران تبدیل کردند؛ بعد از آن در مدت کوتاهی محل استقرار سفارت افغانستان در تهران بود؛ اندکی بعد این خانه به بانک بازرگانی فروخته شد. در سال 1354 عمارت قوام که خود به‌ مانند موزه‌ایی جذاب از معماری و هنر است به دفتر فرح پهلوی فروخته شد. گروهی از طراحان و معماران فرانسوی، ایرانی و اتریشی کار طراحی موزه را برعهده گرفتند و چهار سال بعد موزه در سال 1358 به‌ طور رسمی افتتاح شد.

ساختمان اصلی موزه  دارای تزیینات متنوعی به شرح زیر است:

آجر کاری ها : نمای ساختمان موزه با آجرکاری های زیبایی تزیین شده که یاد آور آجرکاری های دوران سلجوقی است. این آجرها در اندازه ها و شکل های متنوع به صورت برجسته و قالبی ساخته شده اند و با نقوش هندسی و گل و بوته مزین شده اند. تقریبا حدود 50 نوع آجر در نمای بیرونی ساختمان به کار رفته است.

کاشیکاری ها : در زیر زمین موزه که قبلا به صورت حوضخانه از آن استفاده می شده، کاشی های برجسته و زیبایی که با تصاویری از داستانهای شاهنامه تزیین شده، قرار دارد .این کاشی ها در آخرین سالهای دوره قاجاریه در تهران ساخته شده اند.

گچبری ها : گچبری های ساختمان موزه در سه مرحله انجام گردیده است. قسمتی از گچبری ها شامل تزیینات سرسراها و طبقه اول و دوم در ابتدای ایجاد ساختمان انجام شده اند و برخی گچبری ها زمانی انجام شده اند که ساختمان در اختیار مصری ها بوده و قسمتی از گچبری ها نیز در سال 1362 در سرسرای بالای موزه به صورت خط نوشته های برجسته ایجاد گردیده اند.

آینه کاری ها: در سرسرای بالای ساختمان موزه، در حاشیه گچبری ها، آینه کاریهای زیبایی به شکل ترنج و نقوش هندسی انجام شده است.

منبت کاری ها : تمام درها – سر درها، پلکان و کنارهای پلکان ساختمان با نقوش گل و بوته و پرندگان به صورت بسیار زیبایی منبت کاری شده اند.

تالارهای موزه

تالار سمعی و بصری

در این تالار با چگونگی حفاری یک محل برای مطالعات باستان شناسی آشنا می شویم. ویترینی در کف تالار طراحی شده که نمایی از یک گور پیش از تاریخ را تداعی می نماید در حفاری های باستان شناسی اشیا به دلیل عوامل طبیعی (سیل، زلزله) و عوامل غیر طبیعی در لایه های مختلف  قرار می گیرند. انسان پیش از تاریخ، مرده ها را با وسایل زندگی روزمره اش در درون گور قرار می داد چرا که گمان می کرد پس از مرگ نیز به آنها نیاز خواهد داشت.

در این تالار جدول زمان سنجی وجود دارد که قدمت ایران را نشان  می دهد و تمدن ایران را با سایر تمدنها مقایسه می نماید. نقشه  مکانهای باستانی ایران محل استقرار اقوام و تمدن های ایرانی بر روی تپه ها و محل ها و میزان پراکندگی آنان را نشان می دهد.

تالار مینا

در این تالار قدیمی ترین اشیا شیشه ای و سفالین  از هزاره های قبل از میلاد به نمایش گذاشته شده است. قدیمی ترین شیشه ها  شامل لوله های شیشه ای زیگورات چغازنبیل  می باشند که حدود چهار هزار سال قدمت دارند. مهره های تزیینی، عطردان های شیشه ای و سفال های اولیه بدون لعاب و بدون نقش و نقشدار همراه با تزیینات هندسی و حیوانی و گیاهی در این تالار به نمایش در آمده اند. یکی از شاخص  ترین ظروف سفالینی که در این تالار قرار دارد سفال گیلگمش می باشد که پنج هزار سال قدمت دارد.

تالار بلور

در این تالار آثار شیشه ای  مربوط به  هزاره اول پیش از میلاد  تا اوایل اسلام با تزییناتی از قبیل نقوش افزوده، نقوش کنده – تراش نقوش قالبی و نقوش فشرده هستند. در این تالار همچنین ظروف کوچک  شیشه ای  با کاربرد پزشکی یا آیینی و زینتی نیز وجود دارند.

تالار صدف

در این تالار سفالهای سده های سوم تا هفتم ه.ق عرضه شده است. اشیا شیشه ای دارای تزیینات مختلفی از جمله نقوش مینایی و خطوط کوفی هستند و اشیا سفالین دارای نقوشی شبیه خط کوفی بوده و تزیینات  دیگر آنها شامل نقوش گل و برگ و پرندگان و حیوانات است. در داخل  این تالار کاسه هایی  مربوط به منداییان وجود دارد.

تالار زرین فام 

نمونه های متعددی  از ظروف سفالین خط نوشته دار متعلق به قرون چهارم تا هفتم هجری در این تالار به نمایش گذاشته شده اند. این ظروف در انواع زرین فام و مینایی می باشند. این ظروف با ضرب المثل ها، دعاهای خیر، داستانهای نظامی و فردوسی و اشعار فارسی و عربی مزین شده اند. شیشه های عرضه شده در این تالار نیز دارای تزینات افزوده بوده و اکثرا به شکل مجسمه حیوانات هستند.

تالار لاجورد 1

در این تالار ظروف زیبای لعاب فیروزه ای با تزیینات برجسته یا قلم مشکی عرضه شده اند. این اشیاء به قرن ششم هجری تعلق داشته و اکثرا در گرگان تولید شده اند. همچنین در این تالار ظروف شیشه ای و سفالین متعلق به دوران ایلخانان نیز عرضه شده اند.

تالار لاجورد 2

در این تالار اشیاء از سده های 10 -13 هجری  وجود دارد. میز تزیینی از جنس کاشی لعابدار که قسمت هایی از داستا ن شاهنامه فردوسی روی آن مصور گشته نیز در این تالار می باشد.

سرسراها

در سرسرای طبقه اول  ظروف بارفتن (اوپالین)به نمایش گذاشته شده است. این بلور های اروپایی در قرون 18 و 19 میلادی توسط تجار و ثروتمندان به ایران وارد شده اند و معمولا تراشدار و نقاشی شده هستند.

سرسرای طبقه دوم : سفالینه های موجود در این بخش شامل تکنیکهای مختلف تزیینی مانند: نقاشی زیر لعاب، پوشش لعاب گلی با نقاشی رنگارنگ، لعاب فیروزه ای، سیلوهت و مشبک یا سوزنی می باشند. همچنین چندین نمونه سفال و شیشه موجود در موزه سیر تحول شیشه و سفال را در موزه تکمیل می نماید.

منبع : visitiran.ir/fa