مسجد ملک ابن عباس بندر لنگه

مسجد ملک ابن عباس بندر لنگه

نقد و بررسی

توضیحات

مسجد ملک ابن عباس بندر لنگه یکی از دیدنی‌های بندر لنگه در استان هرمزگان واقع در جنوب ایران است. این بنا به دستور یکی از تجار مشهور بندر لنگه به نام محمد ابن عباس بحرینی برای یکی از مجتهدین شهیر تشیع، محمد عالم شرف البحرانی (مرگ در 1319 هـ.ق.) ساخته شد. برای ساخت این اثر ابن عباس از معماری به نام حاج محمد نامی دعوت کرد تا از نجف به بندر لنگه بیاید. بنای کنونی در سال 1237 هـ.ش. در زمان قاجار برپا شده است، اگر چه در باب قدمت آن سخن‌ها بسیار است. 

مساجد تک مناره یکی از دیدنی‌های شهرهای جنوبی ایران است که اساساً به رنگ سفید ساخته می‌شوند. در میان عموم این باور وجود دارد که مساجد تک مناره مربوط به پیروان اهل تسنن است و مساجد شیعه دارای دو مناره است. اما این باوری نادرست است و پیشینۀ معماری ایران آن را تأیید نمی‌کند. این مسجد تک مناره و تک ایوانی است. شبستانی بزرگ و ستون‌دار دارد که به کمک طاق‌هایی به یکدیگر متصل شده‌اند. شبستان دارای شش ردیف ستون و دو ستون جانبی است. تنها ایوان مسجد ملک ابن عباس نیز شش ستون و دو درگاه در طرفین دارد. یکی از دلایل شهرت بنای مسجد ملک ابن عباس، ویژگی خاصی است که منارۀ آن دارد و آن را به لقب برج پیزای ایران ملقب کرده است. این مناره که 22 متر ارتفاع و سه و نیم متر قطر دارد با سه درجه انحراف به سمت شمال شرقی کج شده است. مناره در جانب جنوب شرقی مسجد قرار گرفته و شیوۀ ساخت آن با سبک مناره‌سازی ایرانی تفاوت‌های اساسی دارد. در واقع، مناره ترکیبی از معماری ایرانی و هندی را به نمایش می‌گذارد و در بخش انتهایی به شکل ماری حلقه زده در بالای گنبد سربرافراشته است. پلکانی مارپیچی با 47 پله و ارتفاع هر پله 35 سانتیمتر بازدیدکننده را به بالا هدایت می‌کند. 

شکل نخست و اصلی این بنا که اینک چیزی از آن برجای نمانده، به دوران تیموریان در ایران بازمی‌گردد. اما در دوره‌های بعد از جمله صفوی و قاجار مرمت‌ها و بازسازی‌های مفصلی بر روی بنا صورت گرفته است. سبک اصلی معماری این بنا برگرفته از معماری هندی است. در میان ستون‌های شبستان قوس‌های دوابرویی و مزین کار شده، پاستون‌ها با آجر قالبی ساخته شده و با گچبری‌های بسیار زیبا تزیین شده است. در سقف شبستان و ایوان نیز تزیینات معماری شامل قالبگیری و قطعات گل و بوته همراه با نماسازی گچبری است. محوطه و ساختمان مناره دارای تعداد زیادی پنجره‌های چوبی مشبک به سبک هندی است. و هنر حکاکی روی چوب یکی از تزیینات غالب در بنای این مسجد است. چتر سایبان روی مأذنه نیز تقلیدی از مرغان پرگشادۀ هندی است. برای ساخت درها از سبک معماری ایرانی استفاده شده است. سایر بخش‌های مناره، از جمله تزیینات گچ و ستون‌سازی بیانگر سبک معماری قاجار و صفویان در ایران است. منبر مسجد نیز دارای تزیینات زیبای گچبری است. 

مسجد ملک ابن عباس اینک در غرب بندر لنگه در نزدیکی دریا واقع شده است. محل دقیق آن در خیابان سابق پاسداران یا بلوار جدید شهر و دسترسی به آن بسیار آسان است. مالک فعلی اثر سازمان اوقاف و امور خیریه است. بازدید از این مکان رایگان است و حدود یک تا دو ساعت زمان می‌برد. به دلیل گرما و رطوبت بالای هوا در استان‌های جنوبی کشور بهتر است برای بازدید از این مکان در فصل زمستان برنامه‌ریزی کنید. انواع امکانات رفاهی و اقامتی اعم از رستوران، بوفه، پارکینگ، دسترسی به وسایل نقلیۀ عمومی، امکان تردد معلولین با ویلچر، و پوشش شبکه در این محل وجود دارد. نزدیکترین جاذبه به این محل آرامگاه همان سیدی است که مسجد برای او ساخته شده، یعنی آرامگاه سید محمد عالِم. اما با سفر به این بندر زیبا شما می‌توانید از اماکن دیگری چون یادمان لنج بوم مسی، برکه دریا دولت، آبشار بدو، خانه گلبتان و مسجد شیخی نیز دیدن کنید.