مسجد‌ جامع ‌سجاس (خدابنده)

مسجد جامع سجاس را می توان یکی از آثاربرجسته استان زنجان دانست كه در 12 کیلو متری شمال غربی شهرستان خدابنده قرار دارد. این مسجد به سبک مساجد شبستانی ساخته شده است. آثار قوس های فروریخته در جرز شمالی نشان می دهند که بنا با افزوده ها وساختارهای دیگری همراه با شبستان موجود مجموعه کامل تری را تشکیل می داده است. 

این مسجد از نظر گچ‌بری و کتیبه‌ها هم بسیار ارزنده و قابل توجه است. کتیبه‌های مسجد تاریخی جامع سجاس از نظر سبک و شیوه گچ‌بری هم به کتیبه‌های چند مسجد سلجوقی دیگر در استان زنجان شبیه است. چهار کتیبه در مسجد جامع سجاس وجود دارد. کتیبه اول،‌ کتیبه موجود در ساقه‌ی گنبد است که به خط نسخ ابتدایی گچ‌بری شده و به احتمال زیاد هم‌زمان با ساخت بنای مسجد نوشته شده است. کتیبه فیل‌پوش‌ها که با خط ثلث زیبا نوشته شده هم با توجه به سبک نگارش، احتمال دارد که متعلق به دوران ایلخانیان باشد. زیر فیل‌پوش‌ها کتیبه بسیار باارزشی به عرض حداقل ۵۰ سانتی‌متر در دورتادور مسجد نوشته شده که متن آن آیه‌ی ۶۷ سوره‌ی «ملک» از قرآن مجید است. این کتیبه با دو خط موازی در بالا و پایین محدود شده و بالای این خطوط، کتیبه کوچک دیگری به خط کوفی و متعلق به اوایل قرن پنجم هجری قمری نوشته شده است. متن کتیبه به خط نسخ خوانا نوشته شده و با گچ‌بری‌های بسیار زیبا و طرح‌های اسلیمی پر از جزییات، تزیین شده است. محراب مسجد سجاس با گچ‌بری‌های زیبا از طرح‌های اسلیمی و گیاهی تزیین شده که آن را به یکی از زیباترین مساجد ایران تبدیل می‌کند.