سفالگری گیلان
سفالگری گیلان دارای پیشینه ای تاریخی است. آثار سفالی عصر آهن مکشوف در تپهی مارلیک و اَملش گواه این مدعاست. لذا از دیرباز گیلان به عنوان یکی از مراکز مهم سفالگری در ایران محسوب می شده و قدمتی چند هزار ساله دارد. در زبان گیلکی به گِل پخته شده سوفال می گویند. با توجه به کشفیات و قدمت ظرف های سفالینه در مارلیک، تالش و دیلمان جای هیچ شک و شبه های برجای نمی ماند که مردمانی در این منطقه ساکن بودند و اقلام ضروری و ابتدایی زندگی خویش را از گِل می ساختند و یا به صورت تفننی مجسمه هایی حیرت انگیز و زیبا به رنگ های سیاه و صیقلی تولید می کردند.
این سفالینه ها در دوره های باستان به ویژه هزاره ی دوم قبل از میلاد غالباً به رنگ های مشکی، سرخ و خاکستری بوده است. سفالگران گیلانی برای ساختن سفالینه های مشکی از رنگ استفاده نمی کردند بلکه آنها را با تغییر شیمیایی گل به وسیله ی کاهش اکسیژن هنگام پختن سفال به رنگ مشکی در می آورند. سفالینه های گیلان به دلیل داشتن آهن فراوان در خاک منطقه، رنگ آجری داشته است و همین امر ساخته های آنان را از سایر مناطق ایران متمایز می کند.
سفالینه های این منطقه جنبه ی کاربردی آن بر جنبه ی تزیینی آن غالب است و از جمله معدود مناطقی است که در آن ظروف پخت و پز، به طور فراگیر ساخته می شود. از معروف ترین و شناخته شده ترین این ظروف، می توان به گِمج (کماجدان گِلی) اشاره کرد. گمج ظرفی است کروی شکل، با درپوشی مخروطی، کفی محدب و لعابی سبز رنگ گمج بهترین و اساسی ترین وسیله طبخ گیلانیان بوده است. تزیینات این ظروف بسیار ساده و ابتدایی است که خود نشان از تاکید سفالگران بر جنبه ی کاربردی محصول دارد. اغلب جمعیت سفالگران گیلان را زنان تشکیل می دهند و مردان در تهیه گِل کمک میکنند. ابزار کارشان بسیار ابتدایی و اغلب ساخت دست خودشان است. تهیه و آماده سازی گل، کاری طاقت فرسا است و در چند مرحله انجام می شود. سفال هایی که امروزه در گیلان ساخته می شود را می توان به دو دسته تقسیم کرد، در وهله ی اول سفال هایی که به عنوان وسایل ضروری زندگی مورد استفاده قرار می گیرد و تولید انبوه دارند مانند سفال های سقف برای پوشش بام ها و انواع ظروف مورد نیاز خانه ها از قبیل گمج، گلدان، خمره، کوزه، نمکدان و غیره. ظروف غذاخوری در این بخش به سه گونه ساخته می شود. گونه ی اول آبخوری؛ گونه ی دوم کاسه یا قدح برای غذا خوردن و گونه ی سوم دیگ برای پخت وپز و نگهداری غذا. دسته ی دوم سفال هایی است که جنبه ی تزیینی دارند و در ساختن آنها ذوق و استعداد هنری به کار می رود. مانند انواع مجسمه های گِلی.
منبع : visitiran.ir/fa
