دارایی بافی (ایکات) یزد

دارایی بافی یزد

تاریخ یزد با تاریخچه ی نساجی در این شهر گره خورده­ است. تولید منسوجات سنتی یزد از این لحاظ در اولویت قرار داشت که اولاً مواد اولیه ی آن یعنی پنبه و ابریشم را به راحتی در منطقه تولید می ­کردند و دیگر این که زنان می­ توانستد آن­ را در منزل انجام دهند. اما عامل دیگری نیز در تاریخچه ی نساجی یزد مؤثر بود و آن واقع­شدن این شهر در مسیر جاده ی ابریشم است که به اهالی منطقه این امکان را می­داد که به راحتی از این طریق داد و ستد کنند.

دارایی ­بافی یکی از زیر مجموعه ­های صنعت نساجی سنتی یزد است. ایکات کلمه ­ای است مالایی به معنای گره ­زدن و رنگ ­کردن که در فارسی به آن دارایی می­ گویند و روشی است قدیمی برای منقوش ­کردن پارچه، و آن عبارت از رنگ ­کردن نخ ­های بافت قبل از آغاز به بافت پارچه است. در گذشته برای رنگ­ کردن نخ­ ها از رنگ طبیعی استفاده می­ شد؛ مثلا از نیل برای رنگ آبی، از روناس و قرمز دانه برای رنگ قرمز، از پوست درخت و گل برای رنگ زرد، از مواد معدنی و خاکی گوناگون برای رنگ سیاه استفاده می ­شد.

امروزه از این رنگ­ها به­ ندرت استفاده می ­شود و رنگ ­های شیمیایی جای این رنگ ­های طبیعی را گرفته است. برخی زادگاه این هنر را اندونزی می ­دانند. قدیمی­ ترین ایکات موجود، مربوط به کشور مصر است و تاریخ آن به قرن 11 میلادی می­ رسد. نقوش دیواری در شمال ­غرب هندوستان زنانی را نشان می ­دهد که ایکات پوشیده ­اند.

اما در ایران نیز از دیرباز بافت این پارچه انجام می ­شده است و سابقه ی آن را در شهر یزد 800 سال می ­دانند. ایکات بر دو نوع است: ایکات تار و ایکات پود. در ایکات تار، نخ­ های تار قبل از بافت رنگرزی شده و بعد چله­ کشی پارچه انجام می­ شود، سپس نقوش در حین بافت پدید می ­آیند، در ایکات پود، نخ ­های تار و پود هر دو قبل از چله­ کشی رنگرزی می­ شود و بعد عمل چله ­کشی و بافت صورت می­ گیرد.

بدیهی است که ایکات نوع دوم بسیار پرکارتر و گران‌بهاتر است. دارایی­ های تولید  شده معمولا به عرض 90 سانتی­متر و طول حدوداً 30 سانتی­متر بوده که پس از پایان بافت، بسته به مورد مصرف بریده و استفاده می­ شود. تا چند سال قبل از ابریشم طبیعی برای تار و پود این پارچه استفاده می­شد اما در حال حاضر از نخ ویسکوز برای تار و از ابریشم مصنوعی یا ویسکوز رایون فیلامنت برای پود آن استفاده می­کنند. روسری، روتختی، رومیزی، رو لحافی، بقچه و بسیاری اقلام دیگر از مصارف عمده دارایی است.

منبع : visitiran.ir/fa