شب یلدا جشن باستانی ایرانیان

شب یلدا یا شب چله

شب یلدا ، (شب چله) یکی از شب های ماندگار دوران باستانی ایرانیان می باشد که بعد از گذشت سال ها هنوز به قوت خود باقی مانده است. شب یلدا و جشن معروف آن یکی از کهن ترین سنت های ایرانی بوده است، در این جشن گذر بلندترین شب سال و به دنبال آن بلندتر شدن طول روز ها در نیمه کره شمالی زمین جشن گرفته می شود.برای آشنایی بیشتر با شب یلدا بلندترین شب سال با ایران نیهون همراه باشید.

با نزدیک شدن به روزهای آخر سال و سردتر شدن و زود تاریک شدن هوا اما شور حال عجیبی در آخرین شب پاییز ایرانیان را فرا می گیرد زیرا همگی منتظر آخرین و بلندترین شب سال هستند تا در کنار یکدیگر جمع شوند و این شب را دور هم جشن بگیرند.شب چله یا شب یلدا دقیقا به زمان بین غروب آفتاب 30 آذر تا طلوع آفتاب 1 دی ماه گفته می شود، در این بازه از شب تا طلوع آفتاب ایرانیان جشنی می گیرند و در کنار هم جمع می شوند.خانواده های ایرانی در شب یلدا معمولا شام مناسبی تهیه کرده و همچنین انواع میوه ها و تنقلات را مهیا کرده و دور هم میل می کنند، بعد از سرو تنقلات بزرگترها سراغ قصه گویی برای دیگر اعضای فامیل رفته و سری نیز به حافظ و دیوان حافظ می زنند.

تاریخچه شب یلدا

شب یلدا از گذشته های بسیار دور در میان ایرانیان جایگاهی خاص داشته است، نکته جالب درباره این شب این است که جشن شب یلدا از سال 502 قبل از میلاد و در زمان داریوش یکم در تقویم رسمی ایرانیان باستان ثبت شده است.علت خاص شدن این شب بسیار جالب است و دانستن آن خالی از لطف نمی باشد.درست در روزگاری که کشاورزی اقتصاد و بنیان اصلی زندگی انسان ها را تشکیل می داد مردم در مورد طول سال و سپری شدن فصل ها بسیار کنجکاو بودند و به تدریج متوجه شدند که در بعضی زمان ها و فصل ها و روزها بسیار بلند شده و می توانند از نور خورشید بیشترین استفاده را ببرند.

بعد از مدتی اقوام آریایی، هندی، اروپایی و ایرانی – هندی به این حقیقت دست یافتند که آخرین روز پاییز کوتاه ترین روز سال و شب اول زمستان طولانی ترین شب سال است.بنابراین این شب طولانی را شب زایش خورشید نامیدند و آن را آغاز سال در نظر می گرفتند.

وجه تسمیه شب یلدا

واژه یلدا از واژه ی سریانی به معنای زایش برگرفته شده است، شب چله نیز مترادف شب یلدا می باشد و به این معناست که جهل روز اول زمستان را چله بزرگ و بیست روز بعد از آن را چله کوچک نامیدند.ابوریحان بیرونی از این جشن بزرگ با نام میلاد اکبر یا همان خور یاد کرده است که منظور ایشان میلاد خورشید بوده است.

چله بزرگ

چله بزرگ همان چهل روز اول زمستان یعنی 1 دی ماه تا 10بهمن می باشد که به آن چله زمستان نیز می گویند.

چله کوچک

چله کوچک همان بیست روز بعد از چله بزرگ می باشد که معمولا از 10 بهمن ماه شروع می شود.

تنقلات شب یلدا

برای شام شب های یلدای هر سال معمولا از غذاهایی مثل سبزی پلو با ماهی و زرشک پلو و … پخته می شود. از میوه های رایج در این شب می توان به انار، هندوانه و کدو حلوایی و … اشاره کرد.اما در روستاها و شهرهای کوچک ایران در زمان های گذشته کرسی هایی برای این شب در نظر می گرفتند که مطمئنا نشستن دور آن ها صفایی دیگری داشته است.نکته قابل توجه این است که تنها ایرانی ها نیستند که طولانی ترین شب سال را جشن می گیرند و کشورهای اطراف ایران نیز مانند افغانستان، پاکستان و تاجیکستان هم جشن می گیرند.

شعرخوانی و داستان خوانی

یکی از جذاب ترین قسمت های شب یلدا که به مرور زمان رو به فراموشی می رود متل گویی است که نوعی شعرخوانی و داستان خوانی می باشد، در این شب بزرگترها قصه ها و روایاتی را برای دیگران تعریف می کردند و شعرهایی می خواندند.

یلدا در نقاط مختلف ایران

شب یلدا در همه ی شهر های ایران با یک پایه و اساس کلی برگزار می شود اما در بعضی شهرها رنگ و بوی خاص خود را دارد و مراسمی متفاوت در نظر می گیرند.

خراسان

در خراسان بیشتر از هر چیزی لبو و چغندر پخته، شلغم پخته و پختیک جایگاه ویژه ای دارند، مردم خراسان در شب یلدا میوه های مانند گلابی، هویج، انار و زیتون سبز می خورند تا در تابستان از گزند جانوران در امان باشند.مرسوم ترین خوراکی خوشمزه این شب طولانی در خراسان شربت و شیرینی کف می باشد که طرفداران بسیاری نیز دارد.

خوزستان

مردم خوزستان در شب یلدا طبق رسم و رسومات خود تا نزدیکی های صبح منتظر شخصیتی افسانه ایی به نام قارون هستند تا از راه برسد، این شخصییت افسانه ایی لباس هیزم شکن به تن دارد و برای خانواده های فقیر چوب می آورد.این چوب ها به طلا تبدیل شده و برای آن خانواده ثروت و برکت به همراه می آورد.

قزوین

مردم قزوین شب چله خود را در خانه بزرگان خود سر می کنند و بزرگ ترها با میوه های مختلف خشک شده که به شب چره معروف است از آن ها پذیرایی می کنند، نقش اصلی در این شب برعهده مادر بزرگ ها است و اگر در آوردن خوراکی تاخیر داشته باشند برایشان شعر هر که نیارد شب چره – انبارشو موش بچره می خوانند.

گیلان

در استان گیلان و شب یلدا مردم بر این باور هستند که هرکس در این شب هندوانه بخورد در زمستان سرما را احساس نمی کند و در تابستان نیز احساس تشنگی نمی کند.یکی از معروف ترین خوراکی هایی که در این استان استفاده می شود در جشن شب یلدا آوکونوس است، آوکونوس همان آب به همراه ازگیل می باشد.در فصل پاییز گیلانی ها میوه خام ازگیل را در خمره می ریزند و خمره را پر آب می کنند و کمی نمک به آن اضافه می کنند و در بیرون و جایی خنک نگهداری می کنند از آن و این ازگیل سفت و خام به تدریج می پزد و آبدارو خوشمزه می شود و در شب یلدا از آن استفاده می کنند.

همدان

در همدان مراسم جالب فال سوزن وجود دارد، اینگونه است که برای گرفتن فال همه دور تا دور اتاق می نشینند و پیرزنی پشت سر هم شعر می خواند و دختر بچه ایی نیز حضور دارد که بر روی یک پارچه نبریده و آب ندیده بعد از اتمام هر شعر سوزن می زند، مهمانان به ترتیبی که نشسته اند شعرهای پیرزن را به عنوان فال خود در نظر می گیرند.در این شهر مناسب با آب و هوای مختلفش مخلفاتی متنوع سرو می شود.

اگر در شهر و استان شما برای شب یلدا ، آیین و رسوم متفاوتی برگزار می شود برای ما ارسال کنید.